Chùa Bửu Phong – Nét đẹp thanh bình giữa phố thị ồn ào

Chùa Bửu Phong, một trong những ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng nhất tại Đồng Nai, là điểm đến tâm linh không thể bỏ qua cho những ai yêu thích khám phá lịch sử và văn hóa Phật giáo. Được xây dựng từ thế kỷ 17, chùa Bửu Phong không chỉ mang đậm nét kiến trúc truyền thống mà còn lưu giữ nhiều di tích lịch sử quý giá. 

Đôi nét về chùa Bửu Phong

Tổ Đình Bửu Phong là một ngôi chùa cổ thuộc phái Bắc Tông, tọa lạc trên núi Bình Điền, ngay phía sau văn miếu Trấn Biên và gần khu du lịch Bửu Long, thuộc xã Tân Bửu. Vị trí của chùa cách trung tâm thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai khoảng 5 km về phía Tây Bắc và cách thành phố Hồ Chí Minh khoảng 30 km về phía Đông.

Đến nay, chưa có tài liệu chính xác nào ghi lại năm thành lập chùa. Dấu hiệu duy nhất gợi ý về niên đại của chùa là hai cột gỗ ở giữa giảng đường, có khắc dòng chữ năm Bính Thìn và con số 1616. Tuy nhiên, năm 1616 không phải là năm Bính Thìn âm lịch, nên có nhiều giả thiết khác nhau về năm khai sơn chùa.

Có giả thiết cho rằng, năm 1616, một vị sư tên Pháp Thông đã lên ngọn núi này tu hành và xây dựng một am nhỏ. Đến năm 1679, một nhóm dân binh người Trung Hoa đến Đồng Nai tỵ nạn đã ở lại đây, xây dựng lại am nhỏ bằng gạch ngói chắc chắn hơn và mời Hòa thượng Thành Trí đến trụ trì. 

Dù năm khai sơn chính xác là khi nào, chùa Bửu Phong cùng với chùa Đại Giác và chùa Long Thiền vẫn là ba ngôi chùa cổ kính nhất ở Đồng Nai, lưu giữ những dấu tích đầu tiên của người Việt trong công cuộc mở mang bờ cõi và truyền bá đạo Phật cho vùng đất phương Nam.

Chùa Bửu Phong đã trải qua nhiều lần trùng tu và sửa chữa vào các năm 1829, 1898, 1944, 1963 và 1974. Đến năm 1994, chùa được công nhận là Di tích lịch sử nghệ thuật cấp quốc gia, và vào năm 2013, chùa được vinh danh là Di tích lịch sử văn hóa – thắng cảnh quốc gia.

Kiến trúc của chùa mang đậm nét truyền thống, với nhiều công trình nghệ thuật độc đáo và giá trị lịch sử cao. Trong khuôn viên chùa, bạn sẽ tìm thấy những pho tượng, bao lam (cửa võng) và phù điêu được chạm khắc tinh xảo, thể hiện tài năng và tâm huyết của những nghệ nhân xưa. Các pho tượng tổ được thờ ở nhà Tổ được xem là tượng chân dung sớm nhất ở Nam Bộ. 

Chánh điện thờ đến 120 pho tượng, đáng chú ý có các tượng và bộ tượng như A Di Đà, Bồ Tát Di Lặc, Quán Thế Âm, Đại Thế Chí, Thập Điện Diêm Vương và Thập Bát La Hán. Ở bàn thờ Tổ, có ba tượng chân dung của ba vị trụ trì là Tiên Giác-Hải Tịnh, Như Nhu-Chân Không và Như Phòng-Hoằng Nghĩa.

Các bao lam tại chùa đều có giá trị nghệ thuật cao, điển hình như ba bao lam chạm lộng cả hai mặt ở nhà Tổ. Nhiều đề tài dân gian được thể hiện trên bao lam như Tô Vũ chăn dê, Ngư tiều canh độc, đặc biệt là bao lam Bá Điểu và bao lam Thập Bát La Hán thượng kỳ thú. 

Bao lam Bá Điểu dài 3m và rộng 2,2m, mô tả một thế giới loài chim sống động với các loài như công, phụng, trĩ, chim sẻ, chim bói cá, chào mào, họa mi và le le. Chùa còn sở hữu bộ Sám bài bằng gỗ chạm nổi Ngũ Hiền, với tượng Phật và bốn vị Bồ Tát: Quan Âm, Thế Chí, Văn Thù và Phổ Hiền. 

Tấm bình phong đặt ở bàn thờ Tổ với Đề Thính được khắc chìm, có nét chạm điêu luyện, sắc sảo. Tượng Giám Trai bằng gốm cao 105cm, đặt tại Đông lang, do Nam Hưng Xương tạo vào năm 1880, là một tác phẩm nghệ thuật quý giá.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh sâu sắc, Tổ Đình Bửu Phong không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là một di sản văn hóa quý báu của Đồng Nai. Đây chắc chắn là một điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm hiểu về Phật giáo và văn hóa tâm linh của Việt Nam.

Lịch sử chùa Bửu Phong

Bửu Phong cổ tự, ban đầu là một am tranh đơn sơ do Hòa thượng Bửu Phong thiền sư dựng nên vào năm 1616. Ngài đã lấy tên mình đặt cho chùa, đánh dấu sự ra đời của một ngôi chùa mang đậm dấu ấn tâm linh và lịch sử. 

Đến năm 1678, một nhóm dân binh Trung Quốc thuộc hạ của tổng lãnh binh Trần Thượng Xuyên nhà Minh, chạy loạn đến chùa tị nạn. Họ đã cùng nhau xây dựng lại chùa bằng gạch ngói kiên cố và mời Đại sư Hoàng Long Đường, hiệu Thành Trí, làm tổ sư trụ trì.

Năm 1829, một nhóm phú thương người Hoa đã tiến hành trùng tu lại chùa theo kiến trúc cổ của Trung Quốc. Công cuộc này giúp chùa Bửu Phong giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, nghệ thuật độc đáo.

Năm 1896, Hòa thượng Chơn Ý tiếp tục công việc tu sửa nhà thờ tổ, giảng đường, và trang trí nội thất. Ông đã cho chạm khắc các bức hoành phi và câu liễn đối, góp phần tạo nên vẻ đẹp trang nghiêm cho ngôi chùa.

Năm 1944, Hòa thượng Huệ Quang, lúc bấy giờ là trụ trì, đã cho lợp lại ngói chánh điện và mở rộng hậu đường (liêu phòng ni phái) về phía Bắc, xây dựng nhà đường tăng ở phía Nam. Những cải tiến này không chỉ tăng cường sự kiên cố mà còn mở rộng không gian sinh hoạt cho các tăng ni.

Năm 1963, Yết Ma Thiên Giáo đã cho trang trí lại giảng đường và xây dựng đài Quan Thế Âm trước chùa, tạo thêm điểm nhấn nghệ thuật và tâm linh cho ngôi chùa.

Năm 1964, Hòa thượng Tăng Thống Huệ Thành cho xây dựng Đài Tam Thế Phật và điện Linh Sơn Thánh Mẫu, làm tăng thêm sự linh thiêng và uy nghi của chùa Bửu Phong.

Đến năm 1986, Ni sư Huệ Hương, người hiện đang trụ trì tại chùa, đã tiến hành xây lại nhà cầu, làm cửa ra vào ở phía Nam của chùa, và trang trí lại toàn bộ các câu liễn đối, các bức hoành phi, cùng các bức chạm khắc trong chùa. 

Bà cũng mua sắm thêm nhiều vật dụng để thờ Phật, làm cho ngôi chùa trở nên phong phú và trang nghiêm hơn. Năm 1989, Ni sư Huệ Hương tiếp tục xây dựng thêm trên tầng thượng của nhà cầu: tượng Phật Bà Quan Âm, tượng Di Lặc và ngôi tịnh thất thờ Xá Lợi Phật. 

Những công trình này không chỉ làm tăng thêm vẻ đẹp và giá trị tâm linh của chùa mà còn thu hút nhiều phật tử và du khách đến chiêm bái. Qua các giai đoạn phát triển và trùng tu, chùa Bửu Phong đã trở thành một di sản văn hóa và tâm linh quý báu của vùng đất Đồng Nai. 

Mỗi lần cải tạo đều mang lại cho chùa một diện mạo mới, nhưng vẫn giữ được những giá trị truyền thống, tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa cổ kính và hiện đại. Đây thực sự là một điểm đến không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Phật giáo tại Việt Nam.

Kiến trúc cổ kính của chùa Bửu Phong

Chùa Bửu Phong, tọa lạc tại phường Bửu Long, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ kính của các ngôi chùa thời nhà Trần. Nơi đây được xây dựng từ thế kỷ 17, trải qua bao thăng trầm lịch sử, vẫn giữ nguyên vẹn những giá trị độc đáo về kiến trúc và văn hóa.

Đường dẫn vào chùa 

Ấn tượng đầu tiên khi đến chùa Bửu Phong Biên Hòa là con đường đá dẫn lên chùa. Dù chiều rộng không lớn và bề mặt đá đã phủ đầy rêu phong, nhưng hai bên đường được tô điểm bởi những thảm cây leo xanh biếc và những hàng cổ thụ rợp bóng mát, tạo cảm giác dễ chịu và thư thái cho bất kỳ ai bước qua.

Đặc biệt, đoạn bậc thang gần khuôn viên chùa được trang trí tinh xảo với hai chú rồng vàng uốn lượn, giữ long châu hai bên, khiến người đến tham quan không khỏi trầm trồ, thích thú.

Chính điện 

Chùa Bửu Phong được xây dựng theo hình chữ “Tam” – kiến trúc điển hình của các chùa thời Trần với chính điện, giảng đường và nơi thờ tổ. Ngoài ra, chùa còn có các công trình phụ như: phòng tăng ni và nhà dưỡng tăng.

Nổi bật nhất là tòa chính điện rêu phong cổ kính được xây bằng gạch thẻ, quét vôi trắng và mái lợp ngói âm dương đặc trưng của chùa Việt. Mặt trước của chùa có 7 cửa vòm được quét sơn vàng bắt mắt, trong đó 3 cửa chính ở giữa cao 3m, rộng 2m, hai bên là 4 cửa nhỏ để trang trí.

Mặt tiền chùa Bửu Phong được trang trí công phu với các bức phù điêu mang đậm phong cách Á Đông như: hình ảnh cuốn thư, lân ngậm trái châu, cá hóa long, rồng ngậm châu, tượng Phật, tượng mặt trăng mặt trời, tứ linh và dây lá cách điệu. Các phù điêu được ghép từ những mảnh gốm sứ nhiều màu sắc, thể hiện quyền uy, sức mạnh và sự thịnh vượng.

Bên trong chính điện, chùa thờ Phật Di Đà Tam Tôn, Thích Ca Mâu Ni, Thượng đế, Bồ Tát, Quan Công và Tổ Sư Đạt Ma ở giữa. Hai bên chính điện đặt các án hương thờ Phật Di Lặc, Thập Điện Minh Vương và Xá Lợi Phật.

Ngoài ra, chùa còn lưu giữ nhiều cổ vật có giá trị như: bức tượng Phật bằng gỗ mít đặc, cặp mai sơn son thếp vàng thời Nguyễn, xá lợi – báu vật nhà Phật, cỗ xe từ ngày dựng chùa, 14 câu liễn đối bằng gỗ, 9 bức hoành phi gỗ, chén đĩa thời nhà Thanh, đầu phướn cổ và kinh sách.

Khuôn viên 

Khuôn viên chùa cổ Bửu Phong có nhiều bức tượng lộ thiên với kích thước lớn như: tượng Phật Nằm, tượng Đức Phật đản sanh, tượng Phật niết bàn, tượng Phật thiền định, tượng Quan Âm Hải Nam tọa đài sen cùng nhiều tòa tháp cổ kính.

Cách chùa khoảng 20m có giếng nước do Vua Gia Long cho người đào để sinh hoạt. Giếng nước này có thành giếng được xếp bằng đá vuông đẹp mắt. Bên cạnh đó, hòn đá Long Đầu và đài Tam Thế Phật, nơi từng nuôi dấu cán bộ hoạt động cách mạng trong chiến tranh, vẫn còn nhiều dấu tích thú vị để khám phá.

Với kiến trúc cổ kính, các bức tượng nghệ thuật và khuôn viên phong phú, chùa Bửu Phong không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là một di sản văn hóa quan trọng, thu hút đông đảo du khách và phật tử từ khắp nơi đến tham quan, chiêm bái.

Cách di chuyển đến chùa Bửu Phong

Để đến được chùa Bửu Phong từ thành phố Hồ Chí Minh, bạn có thể thực hiện hành trình theo các bước sau:

Bắt đầu từ thành phố Hồ Chí Minh, đi dọc theo đường Trường Chinh, một trong những tuyến đường chính của thành phố. Tại vòng xuyến, đi theo lối ra thứ nhất để vào xa lộ Hà Nội. Tiếp tục đi thẳng trên xa lộ Hà Nội cho đến khi bạn gặp đoạn đường nối đến quốc lộ 1A.

Khi đến ngã tư giao với đường Kha Vạn Cân và quốc lộ 1K, bạn rẽ trái vào quốc lộ 1K. Đi chếch sang phải để vào Cầu Hóa An / đường Nguyễn Ái Quốc. Tại vòng xuyến, đi theo lối ra thứ 5 để vào đường Huỳnh Văn Nghệ / đường tỉnh 768. 

Tiếp tục đi thẳng, bạn sẽ thấy được cổng chùa Bửu Phong cổ kính hiện ra trước mắt. Gửi xe tại nhà dân gần đó với giá 5.000 đồng/xe. Sau đó, đi bộ qua 99 bậc thang bằng đá để đến được khuôn viên chính của chùa.

Những bậc thang đá dẫn lên chùa, cùng với không gian thanh tịnh và linh thiêng của chùa Bửu Phong, chắc chắn sẽ mang lại cho bạn một trải nghiệm đáng nhớ.

Lưu ý khi di chuyển:

Chọn giày phù hợp: Nên đi giày thể thao hoặc những đôi giày đế bằng để tránh bị đau chân và mất sức trong quá trình đi bộ lên chùa.

Chuẩn bị nước uống và đồ dùng cá nhân: Đảm bảo mang theo đủ nước uống và các đồ dùng cần thiết để có một chuyến đi thoải mái và thuận tiện.

Sự hiển linh của Giếng Thần tại chùa Bửu Phong

Vào ngày 19 tháng 9 năm 1963, chùa Bửu Phong tổ chức đàn cúng Bồ Tát Quán Thế Âm, một sự kiện tâm linh quan trọng thu hút đông đảo phật tử và tăng ni. Vào lúc 12 giờ đêm, một hiện tượng kỳ lạ đã xảy ra khiến mọi người có mặt tại chùa đều kinh ngạc. 

Một quả cầu lửa màu đỏ, có đường kính khoảng 60cm, từ lưng chừng trời rơi xuống phía thung lũng trước chánh điện. Hòa thượng Yết Ma Thiện Giáo, lúc đó là trụ trì chùa Bửu Phong, cùng một số tín đồ chạy ra xem thì thấy quả cầu đã biến mất.

Nơi quả cầu rơi xuống là một chiếc giếng cổ nằm dưới thung lũng. Điều đặc biệt là không chỉ những người có mặt tại chùa chứng kiến hiện tượng này, mà nhiều người ở cách đó vài cây số cũng nhìn thấy.

Sự việc trở nên càng kỳ lạ hơn khi từ dưới chân núi, nhiều người dân ùn ùn kéo lên xem mặc dù đã nửa đêm. Trước khi hiện tượng này xảy ra, có những phật tử bị bệnh nặng đã mơ thấy Phật Bà Quan Âm bảo họ rằng nửa đêm ngày vía Phật Bà, hãy đến chùa Bửu Phong lấy nước uống để trị bệnh. 

Sáng hôm sau, họ kéo đến chùa và khi biết về hiện tượng quả cầu lửa, họ uống nước giếng và kỳ diệu thay, nhiều người bị bệnh nan y, thậm chí bị liệt, đã khỏi bệnh sau khi uống nước giếng.

Điều kỳ lạ hơn nữa là giếng cổ này, sau khi vua Gia Long rời đi, nước đã cạn dần theo thời gian. Nhưng từ khi quả cầu lửa rơi xuống, nước giếng lại dâng trào lên ào ào và duy trì đến ngày nay. 

Tin đồn về sự linh thiêng của giếng nước lan nhanh, mọi người truyền tai nhau rằng Phật Bà đã giáng thế để cứu độ chúng sinh. Họ quỳ sụp trước giếng cổ, tụng kinh và thi nhau múc nước giếng đem về. 

Đến khoảng 3 giờ sáng, dòng người tựu về chùa đọc kinh và lấy nước giếng lên đến hàng ngàn người. Thời điểm đó, phong trào Phật giáo đấu tranh chống chính quyền Ngô Đình Diệm đang diễn ra mạnh mẽ khắp miền Nam. 

Số lượng người tụ tập tại chùa ngày càng đông, khiến viên sĩ quan chỉ huy một đơn vị bộ binh của Việt Nam Cộng Hòa đóng quân trên núi Bình Điền lo ngại và yêu cầu Hòa thượng trụ trì giải tán đám đông. Tuy nhiên, các phật tử không đồng ý và la ó phản đối viên sĩ quan.

Viên sĩ quan nảy ra ý định chứng minh bằng một thử thách kỳ lạ. Ông ta rút khẩu súng ngắn ra và nói: “Nếu Phật Bà giáng thế thật sự thì làm phép lạ cho súng của tôi không nổ. Nếu súng nổ, bà con phải giải tán.” 

Sau đó, viên sĩ quan bóp cò, nhưng súng không nổ. Ông thay băng đạn khác và siết cò lần nữa, nhưng súng vẫn không nổ. Sau ba lần siết cò, súng vẫn không nổ, viên sĩ quan buộc phải chấp nhận để bà con tiếp tục thực hành tín ngưỡng.

Trong hàng tháng sau đó, mỗi ngày có hàng ngàn lượt người kéo đến chùa để cầu kinh và xin nước giếng Phật về trị bệnh. Những bệnh ngoài da thì được tắm, còn các bệnh nội khoa thì uống nước giếng.

Trước những điều linh diệu xảy ra, Hòa thượng Yết Ma Thiện Giáo đã cho tạc một bức tượng Bồ Tát Quán Thế Âm đặt trước giếng và khắc một bia đá với chữ Hán, ghi lại sự kiện kỳ diệu này. Đến nay, tượng và bia đá vẫn còn hiện hữu, trở thành biểu tượng cho sự linh thiêng và lịch sử của chùa Bửu Phong.

Với kiến trúc độc đáo, không gian yên bình và giá trị tâm linh sâu sắc, chùa Bửu Phong đã và đang thu hút đông đảo phật tử và du khách từ khắp nơi đến tham quan, chiêm bái. Những ai đã từng ghé thăm chùa đều cảm nhận được sự thanh tịnh và an lạc trong tâm hồn, điều mà ít nơi nào có thể mang lại.