Chùa Phật Tích – Di sản văn hóa lịch sử nổi tiếng tại Bắc Ninh

Chào mừng bạn đến với vankhan.edu.vn, cổng thông tin hàng đầu về văn hóa và tâm linh Việt Nam. Hôm nay, chúng tôi xin giới thiệu đến bạn một điểm đến tâm linh nổi tiếng tại Bắc Ninh đó là Chùa Phật Tích. Được biết đến với bề dày lịch sử hơn 1000 năm, chùa Phật Tích không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là biểu tượng văn hóa độc đáo của thời nhà Lý. Hãy cùng chúng tôi khám phá những nét đẹp kiến trúc, di sản văn hóa và các lễ hội truyền thống đặc sắc tại ngôi chùa này.

Đôi nét về chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích, nằm tại xã Phật Tích, Bắc Ninh, là một trong những ngôi chùa cổ kính nhất Việt Nam, mang đậm dấu ấn lịch sử từ thời Lý. Chùa không chỉ là nơi linh thiêng đối với các tín đồ Phật giáo mà còn là điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích lịch sử và văn hóa truyền thống.

Chùa Phật Tích được xây dựng từ thế kỷ XI, dưới triều đại nhà Lý, thời kỳ mà Phật giáo đạt đến đỉnh cao tại Việt Nam. Ngôi chùa này là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa tín ngưỡng dân gian Việt cổ và Phật giáo, tạo nên một trung tâm Phật giáo đầu tiên của nước ta. Sự kết hợp này không chỉ tạo ra một không gian tôn giáo độc đáo mà còn giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

Kiến trúc của chùa Phật Tích mang đậm nét đặc trưng của thời Lý với các tượng Phật bằng đá quý và những hoa văn chạm khắc tinh xảo. Đặc biệt, tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh, cao hơn 3 mét, được công nhận là một trong những tác phẩm nghệ thuật Phật giáo đặc sắc nhất của Việt Nam. Ngoài ra, chùa còn có những tháp, bia đá và hệ thống cầu kỳ, tất cả đều thể hiện sự tinh xảo và tài hoa của người xưa.

Chùa Phật Tích không chỉ là nơi thờ tự mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, giữa tín ngưỡng và đời sống hàng ngày. Đây là nơi diễn ra nhiều lễ hội truyền thống, thu hút hàng ngàn du khách và Phật tử mỗi năm. Các hoạt động lễ hội không chỉ góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc mà còn là dịp để mọi người tìm về cội nguồn, tĩnh tâm và tìm thấy sự bình an trong tâm hồn.

Với những giá trị to lớn về mặt lịch sử và văn hóa, chùa Phật Tích luôn thu hút rất nhiều du khách đến tham quan, nghiên cứu và chiêm bái. Du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của ngôi chùa mà còn có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về lịch sử Phật giáo Việt Nam. Bên cạnh đó, khung cảnh thiên nhiên xanh mát, yên bình xung quanh chùa cũng là một điểm nhấn hấp dẫn, mang lại cảm giác thư thái, an lạc cho mọi người.

Hành trình lịch sử hơn 1000 năm của ngôi Chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích, một ngôi chùa cổ kính nằm tại xã Phật Tích, Bắc Ninh, là minh chứng sống động cho sự trường tồn của văn hóa và tâm linh Việt Nam suốt hơn một thiên niên kỷ. Với lịch sử hơn 1000 năm, chùa đã trải qua biết bao biến cố, từ thời kỳ thịnh trị của các triều đại phong kiến đến những năm tháng chiến tranh tàn khốc, nhưng vẫn kiên cường tồn tại và trở thành một di sản văn hóa quý báu.

Theo các điển tích xưa, Chùa Phật Tích được khởi công xây dựng vào năm Long Thụy Thái Bình thứ 4 (1057) dưới triều đại vua Lý Thái Tông. Ban đầu, chùa mang tên Thiên Phúc Tự, được xây dựng để trở thành một trung tâm Phật giáo lớn của quốc gia. Đặc biệt, vào năm 1066, một ngọn tháp cao được dựng lên để đặt tượng Phật Bà cao hơn 1,87m, tạo nên một biểu tượng linh thiêng cho ngôi chùa.

Dưới triều đại vua Lý Thần Tông, vào thế kỷ XII, chùa Thiên Phúc Tự đã chứng kiến một cuộc đại trùng tu và mở rộng lớn. Vua đã cho xây dựng 84.000 ngôi bảo tháp bằng đất nung, được đặt rải rác khắp đất nước, biểu trưng cho sự phát triển mạnh mẽ của Phật giáo trong thời kỳ này.

Cũng từ đó, Thiên Phúc Tự được đổi tên thành Quốc Tự, mang ý nghĩa là chùa của quốc gia, thể hiện sự trọng vọng và quan tâm đặc biệt của triều đình đối với đạo Phật.

Đến thời vua Trần Nhân Tông, ngôi chùa tiếp tục được trùng tu và đổi tên thành Vạn Phúc Tự. Vua đã cho xây dựng thêm điện Bảo Hòa bên trong khuôn viên chùa, tạo nên một không gian tôn giáo và nghệ thuật phong phú. Vẻ đẹp của chùa đã được người đời ca ngợi và khắc họa trên bia “Vạn Phúc Đại Thiên Từ Bi” vào niên hiệu Chính Hòa thứ 7, năm 1686, ghi dấu những dòng chữ miêu tả chi tiết về cảnh quan tuyệt đẹp nơi đây.

Nhưng chùa Phật Tích không chỉ có những giai đoạn huy hoàng. Trong khoảng thời gian từ năm 1949 đến năm 1952, ngôi chùa phải hứng chịu sự tàn phá nghiêm trọng của chiến tranh, gần như bị phá hủy hoàn toàn. Tuy nhiên, với lòng kiên cường và sự nỗ lực của nhân dân, đến năm 1959, chùa Phật Tích đã được trùng tu lại, khôi phục vẻ đẹp và giá trị lịch sử của mình.

Trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử, chùa Phật Tích vẫn đứng vững, trở thành một biểu tượng tự hào của văn hóa và tâm linh Việt Nam. Năm 1962, chùa chính thức được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa, khẳng định vị thế và tầm quan trọng của mình trong lòng dân tộc.

Hành trình tham quan khu Chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích đã trải qua nhiều biến cố lịch sử nhưng vẫn gìn giữ và tái dựng lại được nhiều công trình và di vật quý giá. Hãy cùng khám phá những nét độc đáo và giá trị lịch sử của ngôi chùa này.

Khu thờ chính

Khu thờ chính của chùa Phật Tích bao gồm một loạt các gian thờ với kiến trúc độc đáo và tôn nghiêm. Khu vực này gồm có:

• 7 gian tiền đường: Dùng để đón tiếp khách thập phương đến tham quan và lễ bái.
• 5 gian bảo thờ Phật: Thờ đức A Di Đà và các vị Tam Thế Phật.
• 8 gian thờ Tổ: Tôn vinh các vị tổ sư đã có công xây dựng và phát triển chùa.
• 7 gian thờ Thánh Mẫu: Nơi thờ phụng các vị thánh mẫu, biểu tượng của lòng từ bi và che chở.

Bên phải khu thờ chính còn có miếu thờ ghi nhận công lao của bà Trần Thị Ngọc Am, đệ nhất cung tần của chúa Trịnh Tráng, người đã góp công trùng tu và phục dựng chùa.

Chùa Phật Tích mang đậm dấu ấn kiến trúc Phật Giáo thời nhà Lý với thiết kế “nội công ngoại quốc”. Mái chùa cong vút, được chạm khắc tinh xảo với những hình mây, rồng và hoa sen, tạo nên một vẻ đẹp uy nghiêm và thanh thoát. Kiến trúc này không chỉ thể hiện sự tài hoa của người xưa mà còn phản ánh sự hòa quyện giữa đạo Phật và văn hóa dân tộc.

Tượng Phật A Di Đà

Một trong những di sản quý giá nhất của chùa Phật Tích là tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối cao 2,7m. Bức tượng này được điêu khắc từ thời nhà Lý và được phát hiện sau một lần tháp trong chùa bị đổ. Hiện nay, tượng được thờ tại Thượng điện của chùa và là bức tượng Phật có niên đại lâu nhất được xác định tại Việt Nam.

Về mặt mỹ thuật, tượng Phật A Di Đà tại chùa Phật Tích được coi là kiệt tác nghệ thuật, một bức tượng mẫu mực của điêu khắc Phật giáo Việt Nam. Bức tượng này đã được sao chép thành hai phiên bản và đặt tại Viện Bảo tàng Lịch Sử và Viện Bảo tàng Mỹ Thuật Việt Nam.

Vườn Tháp

Vườn Tháp của chùa Phật Tích bao gồm hơn 32 ngọn tháp, là nơi cất giữ xá lị của các vị sư trụ trì và nhục thân của Thiền sư Chuyết Chuyết. Mỗi ngọn tháp đều có tên và niên đại an tháp, tạo nên một không gian yên tĩnh và trang nghiêm, phản ánh sự tôn kính đối với các bậc tu hành.

Trong số đó, ngọn tháp lớn nhất là tháp Phổ Quang, một công trình đặc biệt nhằm tưởng nhớ tòa tháp cổ cao hơn 40 mét được vua Lý xây dựng trước kia. Tháp Phổ Quang cao hơn 5 mét, gồm 14 tầng nhỏ dần lên trên, tượng trưng cho sự thanh thoát và vươn cao của tinh thần Phật giáo. Trên đỉnh tháp treo Đại Hồng Chung, một quả chuông lớn, được sử dụng vào những dịp lễ đặc biệt, tạo nên âm thanh vang vọng, nhắc nhở về sự hiện diện của Phật pháp.

Hàng tượng linh thú

Một điểm nhấn quan trọng khác tại chùa Phật Tích là hàng tượng linh thú ngàn năm tuổi, được bố trí tại sân chùa, trước tòa Tam Bảo. Hàng tượng này gồm 10 linh thú, chia thành 5 đôi: sấu, ngựa, trâu, voi và sư tử. Mỗi linh thú được chạm khắc vô cùng tinh xảo, sinh động với những tư thế và biểu cảm khác nhau, thể hiện sự tài hoa của các nghệ nhân thời xưa.

Các linh thú này không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Chúng gắn liền với cuộc đời của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, tượng trưng cho sự bảo vệ và quy y Phật pháp. Đến năm 2017, bộ tượng 10 linh thú tại chùa Phật Tích đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia, khẳng định giá trị văn hóa và lịch sử độc đáo của chúng.

Long Trì (Ao Rồng)

Long Trì là một ao nhỏ hình vuông nằm trong khuôn viên chùa Phật Tích. Mặc dù hiện nay ao đã cạn nước, nhưng sự tồn tại của nó vẫn mang lại một giá trị đặc biệt về mặt lịch sử và tâm linh. Tên gọi “Ao Rồng” bắt nguồn từ thềm đá hình bán nguyệt dưới đáy ao, được chạm khắc tinh xảo với hình ảnh hai con rồng đặc trưng của thời Lý.

Hình ảnh rồng uốn lượn bên sóng nước trên thềm đá dưới đáy Long Trì không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Trong văn hóa thời Lý, rồng là linh vật biểu tượng cho sức mạnh, sự linh thiêng và an lành. Sự xuất hiện của hình ảnh rồng tại chùa Phật Tích càng minh chứng cho sự linh thiêng của vùng đất này, nơi mà đạo Phật đã được tôn vinh và phát triển mạnh mẽ.

Thời nhà Lý, đạo Phật được xem là quốc giáo và rồng trở thành biểu tượng quen thuộc trong các công trình tôn giáo. Hình ảnh rồng trên thềm đá tại Long Trì là một minh chứng rõ ràng cho sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và tôn giáo. Những con rồng được chạm khắc tinh xảo với từng chi tiết sống động, thể hiện sự tài hoa và sự tôn kính của người xưa đối với đạo Phật.

Lễ hội khán hoa mẫu đơn tại Chùa Phật Tích

Một trong những lễ hội nổi bật nhất tại đây là lễ hội Khán hoa mẫu đơn, hay còn gọi là lễ hội Phật Tích, diễn ra vào ngày 4 – 5 tháng Giêng hàng năm, thu hút hàng vạn du khách từ khắp nơi về tham dự.

Lễ hội Khán hoa mẫu đơn tại chùa Phật Tích không chỉ là dịp để du khách dâng hương tại những nơi thờ tự, tham gia Pháp hội đại bi cầu Quốc thái dân an mà còn là cơ hội để trải nghiệm những hoạt động văn hóa, văn nghệ và các trò chơi dân gian đặc sắc. Đây là thời điểm mà không gian chùa Phật Tích trở nên sôi động và rực rỡ nhất, tạo nên một bầu không khí linh thiêng và vui tươi.

Tên gọi lễ hội Khán hoa mẫu đơn bắt nguồn từ câu chuyện cổ tích “Từ Thức gặp tiên”. Theo truyền thuyết, chùa Phật Tích trước kia có một vườn hoa mẫu đơn tuyệt đẹp, mỗi độ xuân về, mọi người lại đến chùa để lễ bái và ngắm hoa.

Một nàng tiên trẻ tên Giáng Hương từ trên trời xuống tham gia lễ hội vì say mê cảnh đẹp. Trong lúc ngắm hoa, nàng vô tình làm gãy một cành mẫu đơn và bị bắt giữ. Chàng Từ Thức, tình cờ đi qua, đã cởi áo để chuộc tội cho nàng. Từ đó, hai người nên duyên vợ chồng, tạo nên một câu chuyện tình huyền ảo nhưng cũng đầy tiếc nuối, được lưu truyền và yêu thích cho đến ngày nay.

Lễ hội Phật Tích không chỉ dừng lại ở những nghi thức tôn giáo mà còn mang đến cho du khách nhiều hoạt động văn hóa phong phú. Các buổi biểu diễn văn nghệ, các trò chơi dân gian như kéo co, đập niêu, và các tiết mục múa hát truyền thống đều diễn ra sôi nổi, tạo nên một không gian lễ hội vừa trang nghiêm vừa rộn ràng.

Tham gia lễ hội Khán hoa mẫu đơn, du khách không chỉ được hòa mình vào không khí vui tươi của lễ hội mà còn tìm thấy sự thanh tịnh trong tâm hồn. Đây là dịp để mọi người cầu nguyện cho sức khỏe, bình an và may mắn trong năm mới, đồng thời cũng là cơ hội để tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc.

Thời điểm vàng để tham quan Chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích mở cửa đón du khách quanh năm, và bạn có thể đến tham quan vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Đối với người dân thủ đô Hà Nội, chùa Phật Tích là điểm đến lý tưởng vào cuối tuần nhờ khoảng cách không quá xa, chỉ khoảng 20 km. Đây là lúc mọi người có thể tận hưởng không gian thanh tịnh, tránh xa những ồn ào của cuộc sống hàng ngày.

Tuy nhiên, để chuyến đi của bạn thêm phần ý nghĩa và thú vị, hãy cân nhắc đến tham quan chùa vào dịp lễ hội Khán hoa mẫu đơn. Lễ hội này được tổ chức hàng năm với quy mô lớn và đã tồn tại hơn nghìn năm, gắn liền với sự hình thành và phát triển của chùa Phật Tích.

Lễ hội Khán hoa mẫu đơn thường diễn ra từ mồng 3 đến mồng 5 Tết âm lịch, trong đó mồng 4 là ngày trọng điểm với nhiều hoạt động chính, thu hút đông đảo người tham gia nhất. Đây là dịp để bạn không chỉ chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo của chùa mà còn hòa mình vào không khí lễ hội sôi động, dâng hương, lễ Phật cùng hàng ngàn người dân và du khách.

Tham gia lễ hội Khán hoa mẫu đơn, bạn sẽ được trải nghiệm nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. Những màn trình diễn nghệ thuật dân gian, các nghi thức tôn giáo trang nghiêm, và không gian tràn ngập sắc hoa mẫu đơn rực rỡ sẽ đem lại cho bạn những ấn tượng khó quên. Đặc biệt, ngày mồng 4 Tết âm lịch, các hoạt động như lễ dâng hương, lễ Phật, và các trò chơi dân gian truyền thống sẽ diễn ra sôi nổi, mang đến cho bạn cái nhìn sâu sắc về văn hóa và tín ngưỡng Phật giáo tại Việt Nam.

Chia sẻ kinh nghiệm khi tham quan Chùa Phật Tích

Chùa Phật Tích, với bề dày lịch sử và giá trị văn hóa phong phú, là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai quan tâm đến tâm linh và văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, để chuyến tham quan và lễ bái tại chùa diễn ra suôn sẻ, bạn cần lưu ý một số điều quan trọng dưới đây.

• Tâm ý hướng thiện khi đến chùa: Khi đến chùa, điều quan trọng nhất là giữ cho tâm hồn trong sáng, thanh tịnh và hướng thiện. Hãy cầu bình an, sức khỏe cho bản thân, gia đình và mong cho đất nước thái bình, thịnh vượng. Tâm trạng an nhiên sẽ giúp bạn có trải nghiệm tâm linh sâu sắc và đáng nhớ hơn.
• Trang phục phù hợp và kín đáo: Trang phục khi đến chùa cần lịch sự và kín đáo. Tránh mặc váy, áo hai dây, quần ngắn trên đầu gối hay bất kỳ trang phục hở hang nào. Hãy chọn những bộ trang phục đơn giản, thanh lịch và dễ dàng di chuyển. Đặc biệt, nên chọn giày dép dễ tháo, dễ mang vì bạn sẽ phải cởi giày dép khi vào các điện thờ.
• Ứng xử văn minh trong khuôn viên chùa: Trong khuôn viên chùa, bạn nên đi nhẹ, nói khẽ, tránh chạy nhảy và gây ồn ào. Khi khấn cầu, hãy giữ tâm tĩnh lặng và khấn trong tâm, tránh khấn vái ầm ĩ để giữ không gian yên tĩnh và trang nghiêm cho mọi người xung quanh.
• Bảo vệ cảnh quan và di tích: Tôn trọng và bảo vệ cảnh quan, các hiện vật trong chùa là điều cần thiết. Bạn không nên tự ý ngắt hoa, bẻ cành hay sờ vào các hiện vật được bảo tồn trong chùa. Hành động này không chỉ làm hại đến tài sản của chùa mà còn làm mất đi sự trang nghiêm của nơi thờ tự.
• Lễ vật và lòng thành tâm: Khi dâng lễ, điều quan trọng nhất là lòng thành tâm. Bạn không cần phải sắm lễ lớn, chỉ cần ít tiền nhang dầu, lễ nghi, công đức cũng là đáng quý. Vì đây là chùa đạo Phật, bạn nên dâng lễ là hoa quả, trà bánh thuần chay thay vì đồ mặn. Khi dâng lễ, hãy xếp lễ, hoa quả vào khay riêng và đặt tại nơi theo hướng dẫn của nhà chùa.
• Thứ tự khấn vái: Nên khấn tại nơi thờ Phật, điện Tam bảo trước, sau đó mới đến các điện thờ Tổ, Thánh Mẫu và các nơi khác. Điều này thể hiện sự tôn trọng và lòng kính ngưỡng đối với các bậc thần linh.
• Cẩn thận khi tham quan vào ngày lễ hội: Vào các ngày lễ hội, chùa Phật Tích thường rất đông đúc. Vì vậy, bạn cần bảo quản tốt tư trang của mình để đề phòng thất lạc, trộm cắp. Điều này sẽ giúp bạn có một chuyến đi an toàn và thoải mái hơn.
• Mua sắm và dịch vụ tại chùa: Trên đường lên chùa, có rất nhiều hàng quán bán thức ăn, hoa quả, hương nhang. Bạn nên hỏi kỹ giá cả trước khi mua, đặc biệt là các dịch vụ viết sớ, xem bói,… để tránh bị lừa đảo và có trải nghiệm tốt nhất.

Chùa Phật Tích, với vẻ đẹp cổ kính và những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu, là một điểm đến không thể bỏ qua khi bạn đến Bắc Ninh. Tại vankhan.edu.vn, chúng tôi mong rằng những thông tin chi tiết và hình ảnh sống động về chùa Phật Tích sẽ giúp bạn có một cái nhìn sâu sắc hơn về di sản văn hóa này.

Hãy lên kế hoạch ghé thăm chùa Phật Tích để cảm nhận sự thanh tịnh và tìm hiểu về lịch sử phong phú của vùng đất linh thiêng này. Đừng quên theo dõi vankhan.edu.vn để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về các điểm đến văn hóa và tâm linh khác trên khắp Việt Nam.