Vẻ đẹp kiến trúc đền Vua Lê – Tinh hoa nghệ thuật cổ truyền

Ẩn mình giữa những dãy núi đá vôi hùng vĩ, đền vua Lê mang vẻ đẹp cổ kính, uy nghi toát lên từ kiến trúc độc đáo và giá trị lịch sử to lớn. Từng viên gạch, mái ngói đều như mang theo dấu ấn thời gian, kể cho du khách nghe về những trang sử hào hùng của dân tộc.

Sơ lược về đền Vua Lê

Đền vua Lê Đại Hành là một di tích lịch sử văn hóa đặc biệt thuộc khu di tích quốc gia cố đô Hoa Lư, nằm tại tỉnh Ninh Bình. Đây là nơi thờ phụng vua Lê Đại Hành, người đã có công lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước trong thời kỳ đầu của triều đại nhà Lê. 

Bên cạnh đó, đền còn thờ Thái hậu Dương Vân Nga, vị hậu cung nổi tiếng và có ảnh hưởng lớn đến triều đình, Lê Long Đĩnh, con trai của vua Lê Đại Hành, cùng với bài vị của công chúa Lê Thị Phất Ngân và tướng Phạm Cự Lượng, người có công lao trong việc hỗ trợ vua Lê Đại Hành.

Đền vua Lê Đại Hành nằm cách đền vua Đinh Tiên Hoàng khoảng 300 mét, tọa lạc tại thành Đông của kinh đô Hoa Lư xưa, nay thuộc làng cổ Yên Thành, xã Trường Yên, Ninh Bình. Vị trí này không chỉ mang ý nghĩa lịch sử quan trọng mà còn gắn liền với sự phát triển và hưng thịnh của vùng đất Hoa Lư qua nhiều thế kỷ.

Mặc dù quy mô nhỏ hơn so với đền vua Đinh, đền vua Lê lại mang trong mình một không gian gần gũi và huyền ảo. Kiến trúc của đền được thiết kế tỉ mỉ, từng chi tiết nhỏ đều phản ánh sự tôn kính đối với những vị anh hùng dân tộc được thờ phụng tại đây. 

Không gian trong đền tạo cảm giác trang nghiêm và thanh tịnh, giúp du khách có thể cảm nhận sâu sắc về lịch sử và văn hóa của dân tộc. Khu di tích Hoa Lư, nơi đền vua Lê tọa lạc, là một trong những điểm đến thu hút nhiều du khách bởi sự kết hợp hoàn hảo giữa vẻ đẹp thiên nhiên và giá trị lịch sử. 

Những câu chuyện về các vị vua, hoàng hậu, và các tướng lĩnh được thờ phụng tại đây đều là những minh chứng sống động cho một giai đoạn lịch sử oai hùng của dân tộc Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của đền vua Lê Đại Hành không chỉ góp phần gìn giữ di sản văn hóa mà còn là nguồn cảm hứng quý báu cho thế hệ trẻ hiểu và trân trọng quá khứ của đất nước.

Kiến trúc độc đáo của đền Vua Lê

Đền vua Lê Đại Hành được xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, một kiểu kiến trúc truyền thống của Việt Nam, với các tòa nhà và khuôn viên được bố trí hài hòa và uy nghiêm. Tuy nhiên, quy mô của đền nhỏ hơn so với đền vua Đinh Tiên Hoàng. 

Phía trước đền là quảng trường trung tâm của cố đô Hoa Lư và núi Đèn nằm bên bờ sông Sào Khê. Phía sau đền là hào nước bảo vệ cố đô chạy dọc theo chân núi Đìa, tạo nên một cảnh quan hài hòa và tráng lệ.

Khi bước qua Nghi môn ngoại (cửa ngoài) theo con đường chính đạo lát gạch, bên trái bạn sẽ thấy một hòn non bộ lớn cao khoảng 3 mét, mô phỏng hình ảnh chim phượng đang múa, với mỏ quay vào đền và hai cánh như đang bay. 

Bên phải là nhà Tiền bái, phía trước nhà là hòn non bộ “Hổ phục” với gốc cây duối có thân to và chín núi nhỏ, tuổi thọ trên 300 năm. Bên trái nhà Tiền bái là một hòn non bộ có hình dáng “voi quỳ” với hai chữ Hán “Bất di” được khắc lên.

Theo đường chính đạo, bên phải còn có một hồ nước rộng, tạo nên không gian tĩnh lặng và thanh bình. Qua Nghi môn nội (cửa trong), cũng gồm ba gian, theo chính đạo kiến trúc đăng đối là hai vườn hoa. Tiếp theo đó là hai dãy nhà vọng, tạo nên một không gian thoáng đãng và trang nghiêm. 

Ở giữa vườn hoa bên phải có hòn non bộ “Phượng ấp” và bên trái là hòn non bộ “Long Mã”. Tại sân rồng gần gian giữa của Bái đường có long sàng bằng đá, một biểu tượng của quyền lực và sự uy nghi.

Đền vua Lê Đại Hành bao gồm ba tòa chính: tòa ngoài là Bái đường, tòa giữa là Thiêu hương nơi thờ tướng Phạm Cự Lượng, người có công lớn với vua Lê Đại Hành. Gian giữa chính cung thờ Lê Hoàn, với tượng ngồi hướng về phía trước. 

Bên phải là tượng Lê Long Đĩnh quay về hướng bắc, bên trái là tượng Hoàng hậu Dương Vân Nga quay hướng nam về phía đền vua Đinh. Theo lý giải dân gian, mặc dù bà đã kết hôn với vua Lê Đại Hành, bà vẫn hướng về người chồng cũ là vua Đinh Tiên Hoàng. 

Gian bên trái chính cung thờ công chúa Lê Thị Phất Ngân, con gái của vua Lê và Dương Vân Nga, đồng thời là vợ của Lý Thái Tổ. Công chúa Lê Thị Phất Ngân là mẹ của vua Lý Thái Tông, sinh năm 1000. Sau khi nhà Lý dời đô về Thăng Long, bà thường về chùa Duyên Ninh để trông coi lăng mộ vua cha và giúp đỡ nhiều đôi lứa thành duyên.

Một nét độc đáo tại đền vua Lê Đại Hành là nghệ thuật chạm khắc gỗ từ thế kỷ 17, đạt đến trình độ điêu luyện và tinh xảo. Tương truyền, mẹ của Lê Hoàn đã mơ thấy hoa sen trước khi sinh ra ông trong lúc làm ruộng gần ao sen. 

Bà đã che chở Lê Hoàn trong khóm trúc và được một con hổ chúa bảo vệ. Sau khi bà cầu xin, con hổ đã bỏ đi. Lớn lên, Lê Hoàn đã lập nên nhiều chiến công hiển hách như “Phá Tống, bình Chiêm”. 

Nghệ thuật điêu khắc gỗ tại đền phản ánh các câu chuyện và truyền thuyết ca ngợi công đức của Lê Hoàn, đồng thời thể hiện sự khéo léo và tài hoa của các nghệ nhân dân gian Việt Nam.

Quá trình xây dựng đền Vua Lê

Khu vực cố đô Hoa Lư được lựa chọn làm nơi xây dựng đền do đây từng là trung tâm chính trị và quân sự của nước Đại Cồ Việt dưới thời nhà Đinh và nhà Lê. Việc lựa chọn vị trí này không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn tạo ra một không gian linh thiêng, gắn kết với truyền thống và văn hóa dân tộc.

Các nhà thiết kế đã lấy cảm hứng từ kiến trúc cung đình và đền miếu truyền thống của Việt Nam để tạo nên một công trình vừa trang nghiêm vừa gần gũi. Đền được xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, một kiểu kiến trúc phổ biến trong các công trình thờ cúng lớn ở Việt Nam.

Nguyên vật liệu chủ yếu được sử dụng trong quá trình xây dựng đền bao gồm gỗ quý, đá và gạch. Gỗ được chọn lọc kỹ càng từ các khu rừng già, đảm bảo chất lượng tốt nhất để xây dựng các chi tiết chạm khắc tinh xảo. 

Đá và gạch cũng được khai thác và chế tác công phu, phù hợp với yêu cầu kỹ thuật và thẩm mỹ của công trình. Quá trình xây dựng đền diễn ra qua nhiều giai đoạn, bắt đầu từ việc dựng móng và xây dựng các phần chính như Bái đường, Thiêu hương và Chính cung. 

Mỗi giai đoạn đều được thực hiện cẩn thận, với sự tham gia của các thợ lành nghề và nghệ nhân tài ba. Sau khi hoàn thiện các phần chính, quá trình trang trí và chạm khắc được tiến hành. 

Trong cung cấm của đền vua Lê Đại Hành, ba pho tượng nổi bật và đầy ý nghĩa lịch sử được đặt trang nghiêm. Pho tượng Hoàng đế Lê Đại Hành được đặt ở gian giữa, ngồi trên ngai vàng, thể hiện sự uy nghi và quyền lực của vị vua đã lập nên những chiến công hiển hách trong lịch sử Việt Nam. 

Pho tượng Hoàng hậu Dương Vân Nga, người đã đóng vai trò quan trọng trong việc đưa Lê Hoàn lên ngôi hoàng đế, được đặt ở gian bên trái. Vị trí này thể hiện lòng trung thành và tình cảm của bà đối với người chồng cũ Đinh Tiên Hoàng, mặc dù bà đã tái giá với vua Lê Đại Hành. 

Pho tượng vua Lê Long Đĩnh, con trai của Lê Đại Hành, được đặt ở gian bên phải. Người xưa bố trí hai pho tượng ở hai gian bên xoay ngang, cùng nhìn về gian giữa, tạo sự tập trung và tăng thêm vẻ tôn nghiêm cho nhân vật chính là Lê Đại Hành. 

Mới quan sát, cả ba pho tượng này đều mang dáng dấp của thời Nguyễn, với nước sơn mới và những hoa văn trang trí rồng – mây – hoa – lá quen thuộc của thời kỳ này. Những hoa văn được làm theo kỹ thuật uốn dán, tạo nên sự tinh xảo và đẹp mắt. 

Tuy nhiên, nếu để ý kỹ hơn, người ta có thể thấy những nét đặc trưng của cuối thế kỷ XVII sang thế kỷ XVIII. Điển hình là hoa cúc trên mũ của bà Dương Vân Nga rực rỡ mà gọn đẹp, và hài của các tượng đều được chạm với đầu rồng đơn giản.

Tuy nhiên, trên tổng quan, cả ba pho tượng này có nhiều nét riêng biệt được tiếp nhận từ tượng thời Mạc và phát triển vào những năm đầu thế kỷ XVII. Những chi tiết chạm khắc và trang trí trên các pho tượng là sự kết hợp của ba lớp văn hóa khác nhau, chồng phủ lên nhau qua các thời kỳ tu sửa và đắp thêm vào. 

Điều này không chỉ tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo mà còn phản ánh quá trình lịch sử và sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc Việt Nam. Nhìn vào các pho tượng, người ta có thể thấy được sự ảnh hưởng và tiếp nối từ các thời kỳ lịch sử khác nhau. 

Những nét chạm khắc tỉ mỉ và tinh xảo trên các pho tượng không chỉ là minh chứng cho tài nghệ của các nghệ nhân mà còn là biểu tượng của sự kính trọng và tôn vinh các vị anh hùng dân tộc.

Đền vua Lê Đại Hành chính thức khánh thành vào cuối thế kỷ 17, trở thành một trong những di tích lịch sử văn hóa quan trọng của Việt Nam. Qua nhiều thế kỷ, đền đã trải qua nhiều lần trùng tu và bảo dưỡng, nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp và giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt.

Thời điểm thích hợp để tham quan đền vua Lê

Thời điểm mùa xuân, đặc biệt là từ tháng 2 đến tháng 4, là lúc đền vua Lê Đại Hành tổ chức nhiều lễ hội truyền thống. Trong số đó, lễ hội Hoa Lư được tổ chức vào tháng 3 âm lịch là lễ hội lớn nhất và quan trọng nhất. 

Đây là dịp để du khách có thể tham gia vào các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, và tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, truyền thống của dân tộc. Lễ hội còn bao gồm các nghi lễ tế thần, diễu hành, và biểu diễn nghệ thuật dân gian, tạo nên không khí náo nhiệt và đầy màu sắc.

Mùa thu còn mang đến cho đền một vẻ đẹp thơ mộng và yên bình. Cảnh sắc thiên nhiên chuyển mình với màu sắc vàng óng của lá cây, tạo nên bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp. Đây cũng là thời điểm tuyệt vời để chụp ảnh và ghi lại những khoảnh khắc đẹp bên các công trình kiến trúc lịch sử.

Mùa hè ở Ninh Bình thường khá nóng, với nhiệt độ có thể lên đến 35-40°C. Thời tiết nóng bức có thể gây khó khăn cho việc di chuyển và tham quan, đặc biệt là khi khám phá các khu vực ngoài trời. Ngoài ra, mùa hè cũng là mùa mưa bão, có thể gây ảnh hưởng đến hành trình của du khách.

Mùa đông ở Ninh Bình thường lạnh và có sương mù dày đặc. Nhiệt độ có thể xuống dưới 10°C, khiến cho việc tham quan trở nên không thoải mái. Thời tiết lạnh giá cũng có thể làm giảm trải nghiệm du lịch của du khách.

Giá trị về văn hóa và tín ngưỡng của đền Vua Lê

Đền thờ là nơi ghi nhận và tưởng nhớ những đóng góp của vua Lê Đại Hành trong việc bảo vệ và xây dựng đất nước, đặc biệt là trong cuộc kháng chiến chống Tống và bình định Chiêm Thành.

Kiến trúc của đền vua Lê Đại Hành là một ví dụ tiêu biểu của nghệ thuật kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Đền được xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, với những chi tiết chạm khắc tinh xảo, trang trí hoa văn rồng – mây – hoa – lá đặc trưng của thế kỷ 17 và 18. 

Những pho tượng trong đền cũng là minh chứng cho tài năng và sự sáng tạo của các nghệ nhân Việt Nam qua các thời kỳ. Nghệ thuật điêu khắc gỗ tại đền vua Lê Đại Hành đạt đến trình độ cao, phản ánh sự phát triển và tinh hoa của nghệ thuật dân gian Việt Nam. 

Những bức tượng và phù điêu được chạm khắc tỉ mỉ, mang đậm nét đặc trưng của thời kỳ nhà Lê, nhưng cũng có những yếu tố ảnh hưởng từ các triều đại trước và sau, tạo nên một sự kết hợp hài hòa và phong phú.

Đền vua Lê Đại Hành là nơi thờ cúng và tôn vinh vua Lê Đại Hành cùng các nhân vật lịch sử quan trọng khác như Hoàng hậu Dương Vân Nga, vua Lê Long Đĩnh, tướng Phạm Cự Lượng và công chúa Lê Thị Phất Ngân. 

Đây là nơi người dân thể hiện lòng tri ân và kính trọng đối với những người đã có công lao to lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Hàng năm, đền vua Lê Đại Hành là nơi diễn ra nhiều nghi lễ và lễ hội truyền thống, đặc biệt là lễ hội Hoa Lư vào tháng 3 âm lịch. 

Các nghi lễ này không chỉ thu hút người dân địa phương mà còn nhiều du khách từ khắp nơi đến tham dự, tạo nên một không khí trang nghiêm và linh thiêng. Những nghi lễ này giúp duy trì và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời gắn kết cộng đồng và tạo nên sự đoàn kết trong xã hội.

Đền vua Lê Đại Hành không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là một trung tâm giáo dục lịch sử và văn hóa. Các hoạt động tại đền giúp truyền bá và giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử, truyền thống và những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. 

Kinh nghiệm khi đến tham quan đền Vua Lê

Bên cạnh trang phục chính, du khách nên chuẩn bị thêm một số phụ kiện và trang bị khác để chuyến tham quan trở nên thuận tiện và thú vị hơn. Mang theo một chiếc ô nhỏ gọn hoặc áo mưa là điều cần thiết, đặc biệt trong mùa mưa hoặc những ngày nắng gắt. 

Một chiếc ô nhỏ có thể dễ dàng bỏ vào ba lô và sử dụng khi gặp thời tiết không thuận lợi. Áo mưa cũng là lựa chọn tốt, đặc biệt khi bạn muốn giữ khô ráo và thoải mái di chuyển mà không cần phải lo lắng về thời tiết.

Việc mang theo nước uống là rất quan trọng để duy trì sức khỏe và năng lượng trong suốt chuyến tham quan. Chọn một chai nước tái sử dụng để bảo vệ môi trường và tiện lợi khi cần tiếp nước. 

Ngoài ra, du khách cũng nên mang theo một ít đồ ăn nhẹ như bánh mì, trái cây khô, hoặc thanh năng lượng để bổ sung năng lượng khi cần thiết. Khi tham quan đền vua Lê Đại Hành và các địa điểm tôn nghiêm, du khách nên chọn trang phục lịch sự và kín đáo. 

Tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc hở hang để thể hiện sự tôn trọng đối với nơi thờ cúng và những người xung quanh. Việc chọn trang phục phù hợp không chỉ giúp bạn cảm thấy thoải mái mà còn giữ gìn không gian trang nghiêm của đền.

Việc lựa chọn giày dép phù hợp cũng rất quan trọng. Một đôi giày thoải mái, nhẹ và phù hợp với việc đi bộ nhiều sẽ giúp bạn dễ dàng di chuyển và tham quan mà không gặp phải các vấn đề về chân. Tránh mang giày cao gót hoặc dép lê khi phải di chuyển nhiều và tham quan các địa điểm có địa hình phức tạp.

Đền vua Lê là một di tích lịch sử mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, tinh thần dân tộc và văn hóa truyền thống Việt Nam. Với kiến trúc độc đáo và những câu chuyện lịch sử hào hùng, đền vua Lê là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu thích khám phá và tìm hiểu về lịch sử nước nhà.