Chùa Phước Hưng – Lịch sử, kiến trúc và ý nghĩa tâm linh
Chùa Phước Hưng, tọa lạc tại tỉnh Đồng Tháp, là một trong những điểm đến nổi bật dành cho những ai yêu thích du lịch tâm linh và tìm hiểu văn hóa Phật giáo. Với kiến trúc cổ kính và lịch sử dài, chùa không chỉ là nơi thờ cúng linh thiêng mà còn là minh chứng cho sự phát triển của Phật giáo tại miền Trung Việt Nam. Những công trình kiến trúc độc đáo và không khí thanh tịnh của chùa Phước Hưng đã thu hút không ít du khách và Phật tử từ khắp nơi, tạo nên một không gian yên bình để tìm về sự thanh thản trong tâm hồn.
Chùa Phước Hưng ở đâu?
Chùa Phước Hưng, còn được biết đến với tên gọi khác là chùa Hương, là một cổ tự có lịch sử lâu đời và giá trị văn hóa quan trọng. Ngôi chùa tọa lạc tại số 461 đường Hùng Vương, phường 1, thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam. Với vị trí nằm ở trung tâm của thành phố Sa Đéc, chùa không chỉ là một điểm đến tâm linh thu hút nhiều tín đồ Phật tử mà còn là một phần quan trọng trong di sản văn hóa của địa phương.
Chùa Phước Hưng được xây dựng theo kiến trúc truyền thống của các ngôi chùa miền Nam Việt Nam, với những nét đặc trưng như mái ngói cong vút, các họa tiết chạm khắc tinh xảo và khuôn viên rộng rãi, tạo không gian thanh tịnh cho người hành hương. Được xem là một trong những ngôi chùa cổ kính và bề thế ở Đồng Tháp, chùa Hương không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về văn hóa và lịch sử của vùng đất này. Hàng năm, chùa đón tiếp nhiều khách thập phương và Phật tử, đặc biệt trong các dịp lễ hội, rằm, hay Tết, khi ngôi chùa trở thành trung tâm của các hoạt động tâm linh và văn hóa đặc sắc.
Nguồn gốc của chùa Phước Hưng
Chùa Phước Hưng, hay còn được gọi là chùa Hương, là một ngôi chùa có giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt. Chùa được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 19 (Mậu Tuất, 1838) dưới sự hướng dẫn và chủ trì của Hòa thượng Thích Minh Phước, một vị cao tăng nổi tiếng và có ảnh hưởng lớn trong thời kỳ đó. Với sự kiên trì và tâm huyết của Hòa thượng, chùa Phước Hưng đã được xây dựng với kiến trúc đặc sắc, phản ánh sự tinh tế và phong cách của các ngôi chùa miền Nam Việt Nam thời kỳ bấy giờ.
Tuy nhiên, vào năm Thiệu Trị thứ 6 (Bính Ngọ, 1846), một biến cố đã xảy ra khiến cho chùa Minh Hương của cộng đồng người Hoa tại Sa Đéc phải sáp nhập vào chùa Phước Hưng. Sự sáp nhập này xảy ra trong bối cảnh có nhiều thay đổi và chuyển biến trong cộng đồng dân cư và các hoạt động tôn giáo tại địa phương. Việc sáp nhập không chỉ làm gia tăng quy mô và tầm ảnh hưởng của chùa Phước Hưng mà còn tạo ra một điểm đến tâm linh mới cho cộng đồng người Hoa và Phật tử địa phương.
Từ thời điểm đó, ngôi chùa được gọi tắt là chùa Hương, một cái tên mới phản ánh sự hòa quyện của hai cộng đồng và các giá trị văn hóa khác nhau. Chùa Hương, với sự kết hợp giữa các yếu tố văn hóa Việt và Hoa, đã trở thành một biểu tượng quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa của người dân địa phương. Hàng năm, chùa đón tiếp đông đảo Phật tử và khách thập phương đến tham quan và lễ bái, đặc biệt trong các dịp lễ hội, rằm và Tết. Sự kết hợp của các yếu tố văn hóa và lịch sử trong chùa Phước Hưng không chỉ làm tăng giá trị tâm linh của ngôi chùa mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa của khu vực.
Kiến trúc độc đáo của chùa Phước Hưng
Sa Đéc, nổi tiếng với vẻ đẹp hiền hòa của cây trái và hoa kiểng, còn được biết đến qua câu nói truyền tụng: “Sa Đéc là đất Phật.” Du khách đến đây không khỏi ngạc nhiên trước hơn 50 ngôi chùa lớn nhỏ nằm rải rác khắp thành phố. Trong số đó, chùa Phước Hưng, hay còn gọi là chùa Hương, là điểm đến không thể bỏ qua.
Chùa Phước Hưng, tọa lạc tại số 461 đường Hùng Vương, ngay trung tâm thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp, là một công trình kiến trúc nghệ thuật vô cùng đặc sắc. Ngôi chùa này có lịch sử gần 200 năm, gắn liền với sự phát triển của Phật giáo tại đô thị cổ Sa Đéc. Chùa được nhóm người Hoa thuộc hội Minh Hương dựng lên vào năm 1838 để thờ Phật. Sau đó, chùa được đồng bào Hoa-Việt trùng tu và nâng cấp, đồng thời gắn bó với tên gọi chùa Hương.
Chùa Phước Hưng đã trải qua sáu đời trụ trì, mỗi người đều đóng góp vào sự phát triển và bảo tồn ngôi chùa. Hòa thượng Minh Phước đã mở rộng Đông Lang và Tây Lang vào năm 1854. Sau đó, Hòa thượng Như Diệu tiến hành trùng tu ngôi chánh điện vào năm 1882. Hòa thượng Vạn Hiển, vào năm 1919, đã cho in các kinh điển như Kim Cang, Phổ Môn, và Địa Tạng bằng chữ Hán khắc gỗ. Hòa thượng Vĩnh Tràng phát nguyện ra Hà Nội thỉnh một chiếc mõ lớn nặng khoảng 15 kg, và Hòa thượng Vĩnh Đạt đã trùng tu và mở rộng chùa, bao gồm xây dựng Tây Lang, đài Quan Âm, cổng tam quan… Hòa thượng Vĩnh Đạt cũng từng là Trưởng ban Trị sự Phật giáo tỉnh Đồng Tháp trong hai nhiệm kỳ (1981 – 1984 và 1984 – 1987). Thượng tọa Thích Thiện Huệ, kế tục trụ trì từ năm 1987, tiếp tục công cuộc trùng tu và xây dựng hội trường Trường cơ bản Phật học Đồng Tháp.
Chùa Hương được thiết kế theo hình chữ Sơn, một kiểu kiến trúc truyền thống của cả Trung Hoa và Việt Nam. Ngôi chùa có tám mái, theo cấu trúc hai cấp, lợp ngói âm dương truyền thống. Xung quanh chùa được trang trí bằng các hình đắp nổi như cỏ cây, hoa lá, chim muông và tứ linh Long, Lân, Quy, Phụng theo kiểu Trung Quốc. Sự kết hợp hài hòa giữa các sắc màu và vật liệu xây dựng tạo nên một không gian vừa truyền thống vừa tinh tế.
Khi vào chánh điện qua cửa Đông Lang, du khách sẽ thấy hai câu đối mang âm vang chí nguyện của người xưa. Bên trong Đông Lang là phòng tiếp đón khách thập phương, kế đến là tổ điện gồm năm gian, nơi chư tăng thọ trai mỗi ngày. Giữa tổ điện là bàn thờ chư liệt vị tổ sư và các vị trụ trì, với các di ảnh và linh vị được đặt trong khánh gỗ sơn son thếp vàng chạm trổ hoa văn tinh xảo.
Trước tổ điện treo một bức hoành phi được chạm trổ công phu, với ba chữ “Bát Nhã Đường” nổi bật trên nền các họa tiết như mai, lan, trúc, bướm, quạt, cuốn thư, giấy bút. Phía trái của chánh điện là Tây Lang, nơi lưu giữ sách kinh và tiếp đón tăng khách.
Chùa thờ các bộ Tam Thánh Tây Phương cực lạc (Phật A-Di-Đà, Quan Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí), đặc biệt có một pho tượng A-Di-Đà bằng đất sét thếp vàng có niên đại hơn trăm năm, vẫn giữ được sự chắc chắn đến nay dù không nung. Các pháp khí giá trị tại chùa bao gồm một chiếc mõ tụng kinh chạm hình song ngư tuyệt đẹp và một chiếc mõ nặng khoảng 15 kg do Hòa Thượng Vĩnh Tràng thỉnh từ Hà Nội.
Chùa Phước Hưng còn bảo quản các bản gỗ khắc chữ để in các Kinh, Luật như Kim Cang, Pháp Hoa (phẩm Phổ Môn), Địa Tạng, A Di Đà, Tỳ Ni Nhật Dụng Yếu Lược, Sa Di Luật Giải… Một bản kinh Kim Cang đã gần một thế kỷ nhưng vẫn giữ được nét đẹp và sắc rõ nhờ vào chất liệu gỗ tốt.
Ngoài khuôn viên chùa là một khoảng sân rộng được bày trí với các tiểu cảnh thiên nhiên, tạo ra một không gian thanh bình và thoáng đãng. Đây là nơi du khách có thể thư giãn và tìm lại sự bình yên trong tâm hồn. Hằng năm, vào ngày 19 tháng 7 âm lịch, chùa tổ chức lễ giỗ tưởng nhớ Hòa thượng Thích Minh Phước, vị sư trụ trì đầu tiên của chùa, thu hút đông đảo Phật tử và khách thập phương đến tham dự.
Chùa Phước Hưng thờ phụng ai?
Chùa Phước Hưng sở hữu một lối kiến trúc đặc biệt, khác biệt so với các cổ tự khác ở miền Nam Việt Nam. Ngôi chùa này được thiết kế theo kiểu kiến trúc giống như ngôi đình làng hơn là ngôi chùa truyền thống. Chùa có tám mái và hai cấp, được lợp ngói âm dương, tạo ra một cấu trúc đẹp mắt với các mái cong vút lên cao, tạo nên vẻ đẹp thanh thoát và trang nghiêm. Các mái được trang trí bằng các phù điêu hình long, lân, quy, phụng, được tô đắp bằng gạch chén kiểu với màu sắc sặc sỡ. Các bức hoành phi và liễn đối khắc trên gỗ hoặc trên cột đều được sơn son thếp vàng, tạo điểm nhấn nổi bật.
Chánh điện của chùa Phước Hưng là một tòa nhà hình chữ nhật với kích thước dài 19,50 mét và rộng 14 mét. Mái của chánh điện có hai tầng, lợp ngói âm dương, tạo ra những gợn sóng tinh tế. Mặt tiền của chánh điện được trang trí bằng đôi câu đối bằng chữ Hán, có nội dung như sau:
- 福种菩提地
- 興培般若門
Phiên âm Hán – Việt:
- Phước chủng Bồ đề địa
- Hưng bồi Bát nhã môn
Tạm dịch:
- Phước gieo đất Bồ đề
- Hưng bồi cửa Bát nhã
Trong chánh điện, các tượng thờ bao gồm:
- Bộ tượng Tây phương Tam Thánh: A Di Đà, Quán Thế Âm và Đại Thế Chí. Đặc biệt, tượng A Di Đà được tạc năm 1838, tức năm xây dựng chùa, bằng đất sét thếp vàng không nung nhưng vẫn còn nguyên vẹn đến nay.
- Các tượng gỗ: Phật Mẫu Chuẩn Đề, Văn Thù, Phổ Hiền, Địa Tạng, Tiêu Diện Đại sĩ, Thiện Hữu (tiền thân của Phật Thích Ca), Ác Hữu (tiền thân của Đề Bà Đạt Đa), Ngọc Hoàng Thượng Đế, Nam Tào, Bắc Đẩu.
- Tượng Hộ pháp bằng đồng.
Ngoài chánh điện, chùa còn có các hạng mục quan trọng khác:
- Đông Lang: Đây là phòng khách để tiếp đón khách thập phương.
- Tổ điện: Gồm năm gian, nơi đặt bàn thờ chư vị Tổ sư và các vị trụ trì. Các linh vị và di ảnh đều được đặt trong chiếc khánh bằng gỗ sơn son thếp vàng, chạm trổ hoa văn sắc sảo. Phía sau bàn thờ Tổ là phòng của Ban Quản tự và tăng xá dành cho tăng sinh nội trú tu học.
- Tây Lang: Nơi tiếp khách tăng, có tủ trưng bày bộ Đại Tạng kinh, kinh Nhật tụng và các loại kinh sách khác.
- Bảo tháp: Chứa di cốt của chư vị Trụ trì tiền nhiệm.
Kể từ khi xây dựng cho đến nay, chùa đã trải qua nhiều lần trùng tu. Đáng kể là vào năm Giáp Dần (1854), Hòa thượng Thích Minh Phước, trụ trì đời thứ nhất, đã cho tái tạo Tổ điện, Đông Lang và Tây Lang; và vào năm Nhâm Ngọ (1882), Hòa thượng Thích Quảng Đức, trụ trì đời thứ hai, đã cho đại trùng tu Chánh điện, giúp bảo tồn ngôi chùa đến hiện tại.
Mặc dù đã được phục chế nhiều lần để khôi phục các phần hư hao, chùa Phước Hưng vẫn giữ được nét cổ kính và đặc trưng của một di sản văn hóa quý giá. Hiện nay, chùa còn là nơi đặt Trường Cơ bản Phật học của tỉnh, tiếp tục đóng góp vào việc giáo dục và phát triển Phật giáo địa phương.
Các đời trụ trì chùa Phước Hưng
Chùa Phước Hưng đã trải qua sáu đời trụ trì, mỗi đời đều có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển và duy trì ngôi chùa.
Đại lão Hòa thượng Thích Minh Phước (1838 – 1882), hiệu Tư Trung, là vị trụ trì đầu tiên của chùa. Ông đã bắt đầu xây dựng và hình thành nền móng cho Phước Hưng. Hòa thượng viên tịch vào ngày 19 tháng 7 năm Giáp Thân (1884).
Hòa thượng Thích Quảng Đức (1882 – 1890), pháp húy Như Diệu, kế tục công việc trụ trì sau khi Đại lão Hòa thượng Thích Minh Phước viên tịch. Ông đã thực hiện nhiều cải tạo quan trọng cho chùa. Hòa thượng viên tịch vào ngày 13 tháng 5 năm Canh Dần (1890).
Hòa thượng Thích Vạn Hiển (1890 – 1936), pháp húy Kiểu Ấn, hiệu Tâm Pháp, là người đã tiếp tục phát triển và duy trì chùa. Ông cũng thực hiện nhiều hoạt động phục chế và phát triển cơ sở vật chất của chùa. Hòa thượng viên tịch vào năm Bính Tý (1936).
Hòa thượng Thích Vĩnh Tràng (1937 – 1962), pháp húy Hồng Tỵ, là trụ trì trong một giai đoạn dài, đảm nhận việc bảo tồn và phát triển chùa. Ông đã thực hiện nhiều công trình trùng tu quan trọng. Hòa thượng viên tịch vào ngày 19 tháng 2 năm Quý Mão (1963).
Hòa thượng Thích Vĩnh Đạt (1962 – 1987), pháp húy Hồng Hạnh, tiếp tục công cuộc duy trì và mở rộng chùa. Dưới sự lãnh đạo của ông, nhiều công trình trùng tu và cải tạo đã được thực hiện. Hòa thượng viên tịch vào rằm tháng 9 năm Đinh Mão (1987).
Hòa thượng Thích Thiện Huệ hiện nay là viện chủ của chùa. Ông là thành viên của Hội đồng Chứng minh Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam và chứng minh Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Đồng Tháp. Trụ trì hiện tại của chùa là Đại đức Thích Chơn Trí, Trưởng Ban Trị sự GHPGVN Thành phố Sa Đéc.
Mỗi đời trụ trì đều đóng góp vào sự phát triển và gìn giữ giá trị văn hóa của chùa Phước Hưng, làm cho ngôi chùa ngày càng trở thành một trung tâm tâm linh quan trọng của cộng đồng Phật tử và du khách.
Hiện vật quý hiếm ở chùa Phước Hưng
Trong chùa Phước Hưng, bên cạnh những công trình kiến trúc và các tượng thờ quý giá, còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị lịch sử và văn hóa:
Chiếc mõ gỗ hình song ngư: Được chế tác từ năm Mậu Tý (1888), chiếc mõ này nổi bật với đặc điểm âm thanh biến đổi theo thời tiết. Khi trời nắng nóng, tiếng kêu của mõ trở nên chát chúa, còn trong những ngày mát mẻ, âm thanh lại trở nên ấm áp và dễ chịu. Đây là một minh chứng cho sự khéo léo và tinh xảo trong nghệ thuật chế tác của người xưa.
Chiếc mõ gỗ lớn: Có trọng lượng khoảng 15 kg, đường kính bề ngang lên đến 1,4 m và bề dọc 70 cm. Chiếc mõ này được Hòa thượng Thích Vĩnh Tràng, trụ trì đời thứ 4 của chùa, ra tận miền Bắc để chiêm bái các Thánh tích và thỉnh về. Hòa thượng đã thực hiện hành trình này bằng cách đi bộ, và trong suốt quãng đường về, Ngài đội mõ trên đầu và niệm “A Di Đà Phật” mỗi bước đi. Đây không chỉ là một món đồ thờ cúng mà còn là một biểu tượng của sự tận tâm và đức hạnh.
Các bản gỗ khắc chữ để in kinh, luật: Trong thời kỳ Hòa thượng Vạn Hiển, trụ trì đời thứ 3 của chùa, nhiều bản gỗ khắc chữ đã được chế tác để in các kinh điển và luật lệ quan trọng. Các bản gỗ này bao gồm kinh Kim Cang, phẩm Phổ Môn trong Diệu pháp liên hoa kinh, kinh Địa Tạng, kinh A Di Đà, Tỳ Ni Nhật Dụng Yếu Lược, và Sa Di Luật Giải. Nhờ sử dụng loại gỗ tốt và kỹ thuật khắc tinh xảo, những bản gỗ này vẫn còn nguyên vẹn và sắc nét sau gần một thế kỷ.
Những hiện vật này không chỉ là phần di sản văn hóa quý giá của chùa Phước Hưng mà còn là minh chứng cho lòng thành kính và công sức của các thế hệ trụ trì trong việc gìn giữ và phát huy truyền thống Phật giáo.
Những điều cần lưu ý khi đến chùa Phước Hưng
Khi đến thăm chùa Phước Hưng, bạn nên lưu ý những điều sau để đảm bảo trải nghiệm của mình được suôn sẻ và tôn trọng:
Trang phục phù hợp: Nên mặc trang phục kín đáo, lịch sự. Tránh mặc quần short, áo hở vai hay trang phục quá bó sát.
Lễ phép và tôn trọng: Khi vào chùa, giữ yên lặng và thể hiện sự tôn trọng đối với không khí trang nghiêm.
Điện thoại di động: Nên để điện thoại ở chế độ im lặng hoặc tắt khi vào khu vực chùa để không làm ảnh hưởng đến không khí trang nghiêm.
Đi vào khu vực quy định: Tuân thủ các chỉ dẫn và không đi vào các khu vực không được phép hoặc khu vực dành riêng cho các nghi lễ tôn giáo.
Chụp ảnh: Nếu bạn muốn chụp ảnh, hãy hỏi trước xem có được phép hay không và chú ý không làm phiền các Phật tử đang thực hiện các nghi lễ.
Cúng dường và quyên góp: Nếu bạn muốn cúng dường hoặc quyên góp, hãy thực hiện đúng quy định của chùa và thông qua các kênh chính thức của chùa.
Giữ gìn vệ sinh: Đảm bảo không làm rơi rác và giữ gìn vệ sinh xung quanh.
Nghi lễ: Nếu có cơ hội tham gia vào các nghi lễ, hãy tuân theo hướng dẫn của các sư thầy hoặc nhân viên chùa để tham gia một cách đúng cách và lịch sự.
Chùa Phước Hưng không chỉ là một ngôi chùa với giá trị tâm linh sâu sắc mà còn là điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa và lịch sử. Sự kết hợp hoàn hảo giữa kiến trúc độc đáo và không khí linh thiêng làm cho chùa trở thành một nơi lý tưởng để thư giãn và tìm kiếm sự bình yên. Khi đến thăm Chùa Phước Hưng, bạn không chỉ được trải nghiệm vẻ đẹp của một ngôi chùa cổ kính mà còn có cơ hội hòa mình vào nhịp sống tâm linh đặc sắc của vùng đất Ninh Thuận.Ngoài ra bạn còn có thế tham quan một số ngôi chùa nổi tiếng như chùa Quan Âm …..