Đình Trà Cổ – Điểm đến lý tưởng cho du lịch tâm linh và văn hóa

Nổi tiếng là một trong những ngôi đình cổ kính và linh thiêng bậc nhất tại Quảng Ninh, Đình Trà Cổ tựa như một viên ngọc quý ẩn mình giữa bức tranh thiên nhiên hoang sơ và hùng vĩ của vùng đất Móng Cái. 

Đôi nét về đình Trà Cổ

Đình Trà Cổ nằm tại khu Nam Thọ, phường Trà Cổ, thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. Đây là một trong những ngôi đình có quy mô đồ sộ và mang dấu ấn đậm nét của nền văn hóa Việt Nam ở vùng địa đầu đất nước. 

Với giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc biệt, đình Trà Cổ đã thu hút sự quan tâm và nghiên cứu của nhiều nhà sử học, nhà nghiên cứu văn hóa và du khách từ khắp nơi. Đình Trà Cổ nổi bật với kiến trúc truyền thống độc đáo, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật điêu khắc gỗ và kiến trúc đình làng cổ của người Việt. 

Ngôi đình được xây dựng trên một nền đất cao ráo, rộng lớn, tạo nên vẻ bề thế và uy nghiêm. Với những cột gỗ lớn, mái ngói đỏ và các chi tiết chạm khắc tinh xảo, đình Trà Cổ là một minh chứng sống động cho tài năng và sự khéo léo của các nghệ nhân xưa.

Đình Trà Cổ không chỉ có giá trị về mặt kiến trúc mà còn là một biểu tượng văn hóa quan trọng của vùng đất Móng Cái. Nằm ở vị trí chiến lược, ngôi đình không chỉ là nơi thờ cúng, sinh hoạt văn hóa của cộng đồng mà còn là nơi ghi dấu những sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước.

Ngày 24 tháng 10 năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 1225/QĐ-TTg xếp hạng đình Trà Cổ là Di tích Quốc gia Đặc biệt. Quyết định này không chỉ khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc của ngôi đình mà còn là một bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.

Đình Trà Cổ không chỉ là nơi thờ cúng các vị thần linh, anh hùng dân tộc mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa của người dân địa phương. Hằng năm, tại đình Trà Cổ diễn ra nhiều lễ hội truyền thống, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách. 

Các lễ hội này không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính, tri ân các bậc tiền nhân mà còn là cơ hội để gắn kết cộng đồng, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Ngoài việc thờ cúng và tổ chức lễ hội, đình Trà Cổ còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị lịch sử và văn hóa, như sắc phong, bia đá, kiệu thờ và các đồ thờ tự khác. 

Những hiện vật này không chỉ có giá trị về mặt lịch sử mà còn là nguồn tư liệu quý báu cho việc nghiên cứu và tìm hiểu về văn hóa, lịch sử của vùng đất Trà Cổ nói riêng và của Việt Nam nói chung.

Lịch sử của đình Trà Cổ

Theo truyền thuyết, vào thời Hậu Lê (năm 1461), người dân làm nghề đánh cá từ vùng Đồ Sơn (nay thuộc thành phố Hải Phòng) thường đi kiếm sống ở nhiều vùng biển xa, bao gồm cả khu vực cửa biển Trà Cổ (hiện nay thuộc Móng Cái). 

Trong một lần gặp sóng to gió lớn, mười hai gia đình trôi dạt vào một bán đảo hoang vu, chỉ có sú vẹt và lau sậy. Sau những khó khăn ban đầu, sáu gia đình quyết định trở về quê cũ, còn sáu gia đình khác quyết tâm ở lại xây dựng cuộc sống mới. Họ cùng nhau khai phá đất hoang, đánh cá và dần dần hình thành một xóm làng trù phú. 

Đình Trà Cổ được xây dựng từ sự đóng góp công sức và của cải của người dân, trở thành nơi thờ cúng các vị thành hoàng làng (Không Lộ, Giác Hải, Nhân Minh, Huyền Quốc, Quảng Trạch) và các vị tiên công khai hoang lập nên vùng đất Trà Cổ xưa.

Trải qua thời gian và nhiều lần trùng tu, đình Trà Cổ hiện nay tọa lạc trên khu đất rộng hơn 1000 m2, quay về hướng Nam. Ngôi đình có kiến trúc chữ đinh, bao gồm 05 gian 02 trái bái đường và 03 gian hậu cung, với kết cấu kiến trúc gỗ cổ truyền. 

Toàn bộ công trình được dựng lên bằng khung gỗ liên kết bởi các chốt mộng. Mái đình lợp ngói vẩy, bốn góc đao cong vút như con thuyền rẽ sóng, tạo nên dáng vẻ thanh thoát. 

Các bức cốn ở vì kèo chạm trổ tinh xảo với các đề tài phong phú như long cuốn thủy, phượng bay, hổ rình mồi bên cành hoa lá, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc mang dấu ấn thời đại. Đình Trà Cổ được đánh giá là một trong những ngôi đình có quy mô đồ sộ và kiến trúc độc đáo của khu vực Đồng bằng Bắc Bộ.

Đình Trà Cổ hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị như 03 đỉnh hương đồng, 2 hạc cưỡi đầu rùa bằng gỗ sơn son thiếp vàng, 8 long ngai bằng gỗ thời Nguyễn và 12 sắc phong bằng giấy.

Hàng năm, từ ngày 30/5 đến 3/6 âm lịch, tại đình Trà Cổ diễn ra nhiều hoạt động lễ hội truyền thống, tiêu biểu cho loại hình lễ hội dân gian trên địa bàn thành phố Móng Cái và cả nước. Nét độc đáo của lễ hội đình Trà Cổ là lễ rước thần trên biển và hội thi “Ông voi”, một cuộc thi giữa 12 chú lợn được 12 ông đám chăm sóc và nuôi lớn.

Kiến trúc của đình Trà Cổ

Đình Trà Cổ, một trong những ngôi đình cổ kính nhất của Việt Nam, được xây dựng vào năm Quang Thuận thứ 2 (Tân Tỵ, 1461) dưới triều vua Lê Thánh Tông. Ngôi đình tọa lạc trên vùng đất phía Nam phường Trà Cổ ngày nay, thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 

Trải qua hơn 500 năm, mặc dù đã trải qua nhiều biến cố lịch sử và nhiều lần trùng tu sửa chữa, đình Trà Cổ vẫn giữ được những nét đặc trưng về phong cách kiến trúc và nghệ thuật chạm khắc như khi mới khởi dựng.

Đình Trà Cổ được thiết kế theo kiểu chữ “Đinh” trên một tổng diện tích rộng 1000 m², quay mặt về hướng Nam. Kiến trúc của đình bao gồm ba phần chính: Tiền đường, Đại đình và Hậu cung. 

Tiền đường gồm 5 gian và 2 chái, trong khi Hậu cung có 3 gian. Mái đình được thiết kế hơi võng, lợp bằng ngói mũi hài, một đặc trưng kiến trúc của các ngôi đình làng quê đồng bằng sông Hồng. Kiểu mái này không chỉ tạo nên vẻ đẹp cổ kính mà còn giúp ngôi đình chống chọi tốt với các điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Bên trong đình, hệ thống cột kèo được làm bằng gỗ lim, một loại gỗ quý hiếm và bền vững. Đình có tổng cộng 48 cột lim đặt trên các tảng kê bằng đá xanh. Các cột cái có chiều cao 4,65 m và chu vi 1,63 m, tạo nên một không gian rộng rãi và vững chắc. 

Các cột được giằng đan bởi những xà ngang dọc, và ở các đầu xà gồ đều được chạm khắc hình đầu rồng tinh xảo, thể hiện sự tinh tế và khéo léo của các nghệ nhân xưa.

Hai đầu hồi của đình có hai bức hoành phi sơn son thếp vàng, đối diện nhau và ghi tám chữ Hán: “Nam Sơn Tịnh Thọ” (南山淨壽, nghĩa là Nước Nam bền vững) và “Địa cửu thiên trường” (地久天長, nghĩa là Đất vững trời dài). Ngoài ra, đình còn có 2 cột bằng đá nguyên khối cao hơn 2 m, tạo nên sự bề thế và uy nghi cho công trình.

Đề tài trang trí tại đình Trà Cổ rất phong phú và đa dạng, bao gồm các hình tượng như long (rồng), ly (kỳ lân), quy (rùa), phượng (phượng hoàng), lưỡng long chầu nguyệt, long hóa mây, cá chép hóa rồng, long mã, hổ phù, cùng các hoa văn dạng hoa lá và mây xoắn. 

Tất cả các chi tiết này đều được chạm khắc rất công phu và tài nghệ, mang đậm nét văn hóa cổ truyền của người Việt Nam. Những hình tượng này không chỉ làm đẹp cho ngôi đình mà còn truyền tải các giá trị văn hóa, tín ngưỡng sâu sắc, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

Đình Trà Cổ không chỉ là một công trình kiến trúc đồ sộ mà còn là một biểu tượng văn hóa quan trọng của vùng đất Móng Cái. Đây là nơi thờ cúng các vị thần linh, anh hùng dân tộc và là trung tâm sinh hoạt văn hóa của cộng đồng. 

Hằng năm, tại đình Trà Cổ diễn ra nhiều lễ hội truyền thống, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách. Các lễ hội này không chỉ là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính và tri ân các bậc tiền nhân mà còn là cơ hội để gắn kết cộng đồng, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Việc công nhận đình Trà Cổ là Di tích Quốc gia Đặc biệt đã khẳng định tầm quan trọng của ngôi đình trong hệ thống di sản văn hóa của Việt Nam. 

Các cơ quan chức năng và người dân địa phương cần tiếp tục thực hiện các biện pháp bảo tồn, trùng tu và quản lý ngôi đình một cách khoa học và hiệu quả, đảm bảo giữ gìn nguyên vẹn các giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc của di tích.

Đồng thời, việc phát huy giá trị của đình Trà Cổ thông qua các hoạt động văn hóa, du lịch và giáo dục cũng rất quan trọng. Đây là cơ hội để giới thiệu và quảng bá hình ảnh, giá trị văn hóa của ngôi đình đến với du khách trong và ngoài nước, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành du lịch và bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.

Di tích quốc gia đặc biệt đình Trà Cổ

Sáng ngày 1 tháng 1, thành phố Móng Cái đã tổ chức lễ công bố Quyết định và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho đình Trà Cổ. Sự kiện này đã thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân địa phương, các quan chức, và du khách. 

Quyết định này được Thủ tướng Chính phủ ký vào ngày 24 tháng 10 năm 2023, theo Quyết định số 1225/QĐ-TTg, nhằm khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật kiến trúc độc đáo của ngôi đình này.

Đình Trà Cổ được xây dựng vào thế kỷ XVII, tọa lạc tại trung tâm của bán đảo Trà Cổ xưa, nay thuộc địa bàn khu Nam Thọ, phường Trà Cổ, thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Từ năm 1974, đình Trà Cổ đã được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia, với diện tích được khoanh vùng bảo vệ là 1.726,6m². 

Ngôi đình này không chỉ là nơi thờ cúng và sinh hoạt văn hóa của cộng đồng mà còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị về văn hóa, lịch sử và nghệ thuật kiến trúc, ghi dấu những cống hiến lớn lao của các thế hệ cha ông trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước.

Đình Trà Cổ nổi bật với kiến trúc truyền thống độc đáo, được xây dựng theo kiểu chữ “Đinh” với ba phần chính: Tiền đường, Đại đình và Hậu cung. Tiền đường gồm 5 gian và 2 chái, hậu cung có 3 gian. 

Mái đình được thiết kế hơi võng và lợp ngói mũi hài, một đặc trưng kiến trúc của các ngôi đình làng quê đồng bằng sông Hồng. Bên trong đình có 48 cột lim đặt trên tảng kê bằng đá xanh, với các cột cái cao 4,65 m và chu vi cột 1,63 m, tạo nên một không gian rộng rãi và vững chắc. 

Hai đầu hồi của đình có hai bức hoành phi sơn son thếp vàng, ghi tám chữ Hán: “Nam Sơn Tịnh Thọ” (南山淨壽, nghĩa là Nước Nam bền vững) và “Địa cửu thiên trường” (地久天長, nghĩa là Đất vững trời dài). 

Ngoài ra, đình còn có 2 cột bằng đá nguyên khối cao hơn 2 m, tạo nên sự bề thế và uy nghi cho công trình. Đề tài trang trí tại đình rất phong phú và đa dạng, bao gồm các hình tượng như long (rồng), ly (kỳ lân), quy (rùa), phượng (phượng hoàng), lưỡng long chầu nguyệt, long hóa mây, cá chép hóa rồng, long mã, hổ phù, cùng các hoa văn dạng hoa lá và mây xoắn.

Năm 2014, đình Trà Cổ được UBND tỉnh Quảng Ninh công nhận là một trong 15 điểm du lịch của thành phố Móng Cái. Với vị trí đắc địa và giá trị văn hóa, lịch sử to lớn, đình Trà Cổ đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. 

Trung bình mỗi năm, đình Trà Cổ thu hút trên 20.000 lượt khách đến tham quan và chiêm bái. Du khách đến đây không chỉ để tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc của ngôi đình mà còn để tham gia vào các lễ hội truyền thống, trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc của vùng đất Trà Cổ.

Đình Trà Cổ không chỉ là một di tích lịch sử văn hóa, mà còn là biểu tượng cho tinh thần đoàn kết và lòng yêu nước của người dân địa phương. Nơi đây đã và đang được gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị để trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước.