Đình Hoành Sơn – Nét đẹp kiến trúc truyền thống Việt Nam
Nổi tiếng là một trong những ngôi đình cổ kính và linh thiêng bậc nhất tại Nghệ An, đình Hoành Sơn từ lâu đã trở thành điểm đến thu hút du khách thập phương. Tọa lạc trên mảnh đất địa linh nhân kiệt, đình mang trong mình giá trị lịch sử, văn hóa to lớn, góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa của dân tộc.
Sơ lược về đình Hoành Sơn
Tọa lạc trên diện tích khoảng 2.500 m2, đình Hoành Sơn nằm bên hữu ngạn dòng sông Lam, thuộc xóm 4, xã Khánh Sơn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Trước đây, đình có tên gọi là đình Nam Hoa, sau đó đổi thành đình Làng Ngang, thuộc tổng Nam Kim.
Vị trí của đình không chỉ là nơi thờ cúng và sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người dân địa phương, mà còn là một công trình kiến trúc có giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc sắc. Theo các tài liệu còn sót lại, đình Hoành Sơn được xây dựng vào tháng Chạp năm Nhâm Ngọ, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 23 (1763) và hoàn thành vào cuối năm sau (Quý Tỵ 1764).
Người khởi xướng và chủ sự xây dựng công trình này là Đặng Thạc, một cử nhân dưới triều đại Vua Lê Hiển Tông (1740 – 1786). Ông Đặng Thạc thuộc dòng dõi thế tộc và có uy quyền nhất vùng, đã góp phần không nhỏ vào việc xây dựng và phát triển các công trình kiến trúc văn hóa trong khu vực.
Đình Hoành Sơn không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động thờ cúng, lễ hội mà còn là điểm hẹn giao lưu văn hóa, xã hội của người dân địa phương qua nhiều thế hệ. Với kiến trúc đặc trưng của đình làng Việt Nam, đình Hoành Sơn mang đậm dấu ấn của thời kỳ lịch sử, với mái ngói cong, cột gỗ lớn và các hoa văn chạm khắc tinh xảo.
Các hoa văn này không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa văn hóa, tín ngưỡng, phản ánh đời sống và tâm tư của người dân trong thời kỳ đó. Đình Hoành Sơn đã trải qua nhiều biến cố lịch sử, nhưng vẫn giữ được nét nguyên sơ và sự uy nghiêm vốn có.
Đây là minh chứng cho sức mạnh và tinh thần đoàn kết của người dân Khánh Sơn, luôn gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. Trong các dịp lễ hội, đình là nơi tụ họp đông đảo người dân, cùng tham gia các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng, thể hiện sự tôn kính đối với tổ tiên và thần linh.
Sự hiện diện của đình Hoành Sơn không chỉ là niềm tự hào của người dân Khánh Sơn mà còn là một phần không thể thiếu trong bản đồ di sản văn hóa của huyện Nam Đàn và tỉnh Nghệ An. Đình đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, là điểm đến hấp dẫn đối với du khách muốn tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và kiến trúc truyền thống của vùng đất này.
Kiến trúc của đình Hoành Sơn
Đình Hoành Sơn là một trong những công trình kiến trúc đặc sắc và uy nghiêm bậc nhất của vùng Khánh Sơn, Nam Đàn, Nghệ An. Với diện tích khoảng 2.500 m², đình Hoành Sơn nổi bật với kiến trúc đồ sộ, kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật điêu khắc tinh xảo và các giá trị văn hóa truyền thống.
Ngôi đình có tổng cộng 8 vì, 7 gian và sử dụng 32 cột gỗ lim tròn chắc chắn. Trong đó, 12 cột cái cao 5,75m với đường kính 0,45m và 20 cột quân cao gần 4m với đường kính 0,42m. Các cột gỗ lim này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc chịu lực mà còn tạo nên sự vững chãi và bề thế cho toàn bộ công trình.
Những cột đình, với đường kính trên 50cm, được chạm khắc tinh xảo, trở thành những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc độc đáo. Kiến trúc của đình Hoành Sơn là một ví dụ điển hình của kiến trúc đình làng Việt Nam với kết cấu “chồng diêm”, nơi các vì kèo được liên kết một cách khéo léo và vững chắc.
Những bức chạm khắc “lưỡng long chầu nguyệt” trên các vì kèo không chỉ thể hiện sự tỉ mỉ và tài năng của các nghệ nhân mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống. Bên trong đình, các hoa văn chạm khắc công phu và tinh xảo mang đến một vẻ đẹp nghệ thuật độc đáo.
Những hình ảnh như bát tiên, cưỡi hạc, đánh cờ, đua thuyền, tứ linh, tứ quý, và các con đại bàng đối xứng từng gian đều được thể hiện một cách tỉ mỉ và sống động. Những tác phẩm này không chỉ là nghệ thuật trang trí mà còn chứa đựng các triết lý nhân sinh, văn hóa và tín ngưỡng của người dân địa phương.
Điểm đặc biệt trong kiến trúc của đình Hoành Sơn là các cột đình chính được chạm nổi với hình tượng hai con rồng lớn ôm cột hướng xuống mặt đất, tạo nên một hình ảnh uy nghi và mạnh mẽ. Trên mái đình, hình tượng rồng cuộn, hổ ngồi, nghê chầu được thể hiện sống động, kết hợp với mái ngói lợp theo kiểu âm dương cổ kính, mang đến một vẻ đẹp trang nhã và truyền thống.
Các con rường (xà ngang) trong đình cũng được tạo hình các vân xoắn, đấu khắc họa nhiều đề tài phong phú và sinh động như “trúc điểu”, “mai điểu”, rồng, phượng, hoa lá cách điệu.
Đặc biệt, tại các ván dong, nghệ nhân đã khắc họa những đề tài đặc sắc như “chèo thuyền” hay điển tích “Bốn vị ẩn cư ở núi Thường Sơn”, “Thành Thang sính Y Doãn”, khiến các mảng chạm trở nên sống động và sắc nét.
Các vì nách trong đình được chạm khắc theo lối bong kênh kết hợp với chạm lộng, với đề tài phong phú từ rồng, phượng đến những hoạt cảnh đời sống bình dị của người dân như bắt cá, đi cày, thổi cơm, và các lễ hội, điển tích dân gian. Tất cả những chi tiết này thể hiện một nền văn hóa phong phú và sinh động của người dân địa phương.
Đình Hoành Sơn còn nổi bật với mái ngói lợp theo kiểu âm dương, các chi tiết trên mái đình như rồng cuộn, hổ ngồi, nghê chầu đều được thể hiện một cách sống động và tinh xảo. Mái đình không chỉ là phần che chắn mà còn là nơi thể hiện nghệ thuật kiến trúc với các hình tượng linh thú đầy uy nghi và sắc sảo.
Trải qua hơn 250 năm lịch sử, đình Hoành Sơn đã chứng kiến biết bao thăng trầm của vùng đất này. Ngôi đình không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa tín ngưỡng mà còn là chứng nhân lịch sử của một thời kỳ đầy biến động.
Dù các kỳ lễ lớn như lễ kỳ phúc vào tháng 2 và lễ rước thần vào rằm tháng 6 âm lịch hiện nay không còn được tổ chức đều đặn, nhưng đình Hoành Sơn vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân Khánh Sơn và vùng phụ cận.
Ngày 30/11/2020, nhân dịp kỷ niệm 990 năm danh xưng Nghệ An, đình Hoành Sơn đã vinh dự được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân Khánh Sơn, Nam Đàn mà còn là của toàn thể nhân dân Nghệ An và cả nước.
Sự công nhận này là minh chứng cho giá trị văn hóa và lịch sử đặc biệt mà ngôi đình mang lại, đồng thời khẳng định vị trí của đình Hoành Sơn trong bản đồ di sản văn hóa Việt Nam.
Thời điểm thích hợp để tham quan đình Hoành Sơn
Thời điểm thích hợp nhất để tham quan Đình Hoành Sơn là vào những tháng mùa xuân và mùa thu, từ tháng 2 đến tháng 4 và từ tháng 9 đến tháng 11. Trong khoảng thời gian này, thời tiết tại Nghệ An thường khá dễ chịu, không quá nóng bức như mùa hè và không quá lạnh giá như mùa đông, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khám phá và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôi đình cổ kính.
Tháng 2 âm lịch, đình Hoành Sơn thường diễn ra lễ kỳ phúc, một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của địa phương. Đây là dịp để bạn không chỉ tham quan ngôi đình mà còn được trải nghiệm không khí lễ hội, các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc của người dân nơi đây.
Mùa xuân với không khí ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc, tạo nên một khung cảnh tươi mới và tràn đầy sức sống. Đây là thời điểm lý tưởng để tận hưởng vẻ đẹp của thiên nhiên và kiến trúc đình Hoành Sơn.
Mùa thu tại Nghệ An thường có thời tiết mát mẻ, dễ chịu, rất thuận lợi cho việc đi lại và tham quan. Cảnh sắc mùa thu với lá vàng rơi, ánh nắng nhẹ nhàng tạo nên một bức tranh thiên nhiên thơ mộng và bình yên.
Vào rằm tháng 6 âm lịch, đình Hoành Sơn tổ chức lễ rước thần, một sự kiện văn hóa tín ngưỡng quan trọng. Tham gia lễ hội này, bạn sẽ có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về những nét văn hóa truyền thống độc đáo của người dân địa phương.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tham quan đình Hoành Sơn vào các dịp đặc biệt như lễ kỷ niệm hoặc các sự kiện văn hóa được tổ chức tại địa phương. Điều này sẽ giúp bạn hiểu thêm về lịch sử, văn hóa và những giá trị tinh thần mà ngôi đình mang lại.
Khi lên kế hoạch tham quan, bạn nên lưu ý theo dõi thời tiết và các thông tin sự kiện để có trải nghiệm tốt nhất. Đồng thời, đừng quên chuẩn bị trang phục thoải mái, giày dép phù hợp và mang theo các vật dụng cần thiết như nước uống, mũ, ô dù để chuyến đi thêm phần trọn vẹn.
Giá trị về văn hóa và tín ngưỡng của đình Hoành Sơn
Đình Hoành Sơn không chỉ là một công trình kiến trúc có giá trị lịch sử mà còn mang đậm giá trị văn hóa và tín ngưỡng của người dân Khánh Sơn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Các giá trị này được thể hiện qua nhiều khía cạnh, từ nghệ thuật kiến trúc, các lễ hội truyền thống đến vai trò của đình trong đời sống tâm linh của cộng đồng.
Đình Hoành Sơn nổi bật với các hoa văn chạm khắc tinh xảo, thể hiện trình độ kỹ thuật cao của các nghệ nhân thời xưa. Các hình ảnh như “lưỡng long chầu nguyệt”, “bát tiên”, “tứ linh”, và các cảnh sinh hoạt đời thường đều được chạm khắc tỉ mỉ, sống động.
Đình được xây dựng theo kiểu “chồng diêm”, một kiểu kiến trúc truyền thống đặc trưng của đình làng Việt Nam. Các cột đình lớn, mái ngói lợp âm dương và các vì kèo liên kết khéo léo tạo nên một công trình vững chãi và trang nghiêm.
Đây là hai lễ hội lớn diễn ra vào tháng 2 và rằm tháng 6 âm lịch, thu hút đông đảo người dân tham gia. Các lễ hội này không chỉ là dịp để cầu mong sự bình an, phúc lành mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, cùng nhau gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống.
Trong các dịp lễ hội, nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ được tổ chức, từ các trò chơi dân gian, múa hát đến các nghi thức tế lễ, giúp bảo tồn và truyền lại cho các thế hệ sau những nét đẹp văn hóa của địa phương.
Đình Hoành Sơn là nơi thờ cúng các vị thần linh, các vị anh hùng dân tộc có công với làng, với nước. Việc thờ cúng này thể hiện lòng biết ơn, tôn kính và mong muốn được các vị thần linh bảo hộ, che chở cho cộng đồng.
Đình là nơi diễn ra các nghi lễ cầu an, cầu phúc, lễ hội truyền thống, giúp duy trì niềm tin tâm linh và sự ổn định trong đời sống tinh thần của người dân. Mỗi dịp lễ hội, đình trở thành nơi hội tụ, nơi giao lưu và gắn kết cộng đồng, củng cố lòng tin vào các giá trị truyền thống.
Đình Hoành Sơn với kiến trúc uy nghi, trang trọng là một không gian thiêng liêng, nơi người dân có thể tìm thấy sự bình yên, thanh thản trong tâm hồn. Các nghi thức, lễ cúng được tổ chức tại đình góp phần duy trì và phát triển đời sống tâm linh phong phú của cộng đồng.
Đình là biểu tượng văn hóa, là niềm tự hào của người dân Khánh Sơn. Sự hiện diện của đình là minh chứng cho sự trường tồn của các giá trị văn hóa, tín ngưỡng truyền thống, đồng thời là nơi giáo dục, truyền lại cho thế hệ trẻ những giá trị tốt đẹp.
Đình là nơi tổ chức các hoạt động cộng đồng, từ lễ hội, các buổi họp mặt đến các hoạt động văn hóa, xã hội. Những hoạt động này giúp tạo sự gắn kết, đoàn kết trong cộng đồng, xây dựng một cộng đồng vững mạnh và hòa thuận.
Đình là nơi diễn ra các hoạt động giáo dục, giúp thế hệ trẻ hiểu về lịch sử, văn hóa và truyền thống của địa phương. Những câu chuyện, những bài học từ quá khứ được truyền đạt, giúp nuôi dưỡng tình yêu quê hương và lòng tự hào dân tộc.
Qua các hoạt động tại đình, các giá trị tinh thần, văn hóa được khơi dậy và truyền lại, giúp thế hệ trẻ ý thức về trách nhiệm bảo vệ và phát huy những giá trị quý báu của cha ông.
Đình Hoành Sơn đã được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt, là một minh chứng cho giá trị văn hóa và lịch sử quan trọng của ngôi đình. Sự công nhận này không chỉ là niềm tự hào mà còn là động lực để cộng đồng chung tay bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.
Đình Hoành Sơn trở thành một điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước. Qua đó, giá trị của ngôi đình được lan tỏa, góp phần nâng cao nhận thức về bảo tồn di sản văn hóa.
Đình Hoành Sơn không chỉ là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao mà còn là biểu tượng văn hóa, tín ngưỡng của người dân Khánh Sơn. Sự hiện diện của đình qua hơn 250 năm là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của các giá trị truyền thống, là nơi lưu giữ và phát huy những nét đẹp văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc.
Lưu ý khi đến tham quan đình Hoành Sơn
Khi tham quan đình, bạn nên mặc trang phục kín đáo, lịch sự. Tránh mặc quần áo ngắn, áo hở vai hoặc quần áo quá chật. Chọn trang phục thoải mái, dễ di chuyển và giày dép phù hợp để dễ dàng tham quan và đi lại trong khuôn viên đình.
Khi vào đình, hãy giữ trật tự, nói chuyện nhẹ nhàng để không làm phiền không gian thờ cúng và những người xung quanh. Tránh gây ồn ào, chạy nhảy, đùa giỡn trong khu vực đình để giữ gìn sự trang nghiêm.
Tránh chạm vào các hiện vật, đồ thờ cúng hoặc các chi tiết chạm khắc để bảo vệ chúng khỏi hư hại. Giữ khoảng cách với các hiện vật quý giá và các công trình kiến trúc tinh xảo. Luôn vứt rác vào thùng rác và giữ gìn vệ sinh chung trong khu vực đình.
Nếu có cơ hội tham gia hoặc quan sát các nghi lễ, hãy tôn trọng và tuân theo hướng dẫn của người quản lý đình hoặc người dân địa phương. Nếu muốn tham gia vào các nghi lễ, hãy hỏi trước người quản lý đình để biết cách thức và quy định cụ thể.
Trước khi chụp ảnh, hãy xin phép người quản lý đình hoặc hướng dẫn viên để đảm bảo không vi phạm quy định. Không sử dụng đèn flash khi chụp ảnh bên trong đình để không làm ảnh hưởng đến hiện vật và không gian thờ cúng.
Không có những hành động hoặc lời nói thiếu tôn trọng đối với không gian và các hoạt động tín ngưỡng.Nếu tham gia nghi lễ, hãy làm theo hướng dẫn và thực hiện một cách trang nghiêm, tôn trọng.
Nếu tham quan vào các dịp lễ hội như lễ kỳ phúc vào tháng 2 âm lịch hay lễ rước thần vào rằm tháng 6 âm lịch, hãy chuẩn bị tinh thần tham gia vào không khí sôi động và trang nghiêm của lễ hội.
Tham gia các hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian và nghi lễ cùng người dân địa phương để có trải nghiệm phong phú và sâu sắc hơn. Ứng xử hợp lý và tôn trọng khi tham quan đình Hoành Sơn không chỉ giúp bạn có một trải nghiệm tốt mà còn góp phần bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa, tín ngưỡng của di sản.
Mỗi hành động nhỏ của bạn đều góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của đình Hoành Sơn, giúp ngôi đình này tiếp tục là niềm tự hào của người dân địa phương và di sản văn hóa của cả nước.
Đình Hoành Sơn luôn chào đón du khách thập phương đến tham quan và tìm hiểu. Hy vọng rằng những thông tin chia sẻ trên đây sẽ giúp du khách có thêm nhiều hiểu biết về ngôi đình cổ kính và linh thiêng này.