Khám phá lịch sử và kiến trúc độc đáo của Đình Tường Phiêu
Được xây dựng từ thế kỷ 17, đình Tường Phiêu mang đậm dấu ấn kiến trúc thời hậu Lê, với những đường nét chạm khắc tinh xảo, uy nghi tráng lệ. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, đình vẫn giữ nguyên vẹn giá trị lịch sử và văn hóa, trở thành điểm đến thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.
Vài nét về đình Tường Phiêu
Đình Tường Phiêu, còn được gọi bằng tên thân thuộc là Đình Cả, là một trong những ngôi đình nổi tiếng và có ý nghĩa văn hóa lịch sử sâu sắc của Việt Nam. Nằm tại xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ, thành phố Hà Nội, Đình Tường Phiêu không chỉ là một địa điểm linh thiêng mà còn là một phần không thể thiếu của di sản kiến trúc quốc gia.
Ngôi đình này được xây dựng với kiến trúc độc đáo, mang đậm phong cách truyền thống của người Việt. Trải qua nhiều thế kỷ, đình vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên vẹn, thể hiện sự tinh xảo trong từng chi tiết chạm khắc, từ các bức hoành phi, câu đối đến các bức tượng và các vật phẩm thờ cúng. Đình Tường Phiêu là minh chứng sống động cho tài hoa của các nghệ nhân xưa, cũng như sự gắn bó mật thiết giữa con người và tín ngưỡng dân gian.
Vào năm 2020, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ra quyết định xếp hạng và công nhận Đình Tường Phiêu là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là sự công nhận xứng đáng cho những giá trị to lớn mà ngôi đình mang lại, không chỉ về mặt văn hóa, lịch sử mà còn về mỹ thuật. Sự kiện này đã đưa Đình Tường Phiêu vào danh sách những công trình kiến trúc và di sản quan trọng cần được bảo tồn và phát huy.
Đình Tường Phiêu còn là nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hóa truyền thống, lễ hội dân gian, thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương tham gia. Những lễ hội tại đình thường mang đậm bản sắc dân tộc, là dịp để mọi người tưởng nhớ công lao của tổ tiên, thể hiện lòng thành kính và gắn kết cộng đồng.
Với vị trí đặc biệt và giá trị văn hóa to lớn, Đình Tường Phiêu đã và đang được coi là một biểu tượng tiêu biểu của xứ Đoài – một vùng đất nổi tiếng với nhiều di sản văn hóa truyền thống. Ngôi đình không chỉ là nơi thờ tự mà còn là biểu tượng của sự trường tồn, sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người, giữa quá khứ và hiện tại.
Hà Nội không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử, văn hóa mà còn thu hút du khách bởi hệ thống đền chùa linh thiêng. Một số đền chùa nổi tiếng khác ở Hà Nội như: Chùa Một Cột, Chùa Trấn Quốc, Chùa Quán Sứ, Chùa Tây Thiên, Chùa Hương, Chùa Hà,…
Đình Tường Phiêu thực sự là một di sản quý báu của Hà Nội nói riêng và của cả nước nói chung, cần được gìn giữ và phát huy để thế hệ mai sau có thể tiếp tục tự hào và học hỏi từ những giá trị văn hóa truyền thống mà ông cha ta đã để lại.
Đình Tường Phiêu ở đâu?
Đình Tường Phiêu tọa lạc tại làng Tường Phiêu, xã Tích Giang, thuộc huyện Phúc Thọ, nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 40km về phía Tây. Vị trí này mang đến cho Đình Tường Phiêu một sự kết nối độc đáo giữa không gian văn hóa truyền thống của làng quê và sự phồn hoa hiện đại của thủ đô.
Với khoảng cách này, du khách có thể dễ dàng di chuyển từ trung tâm Hà Nội đến Đình Tường Phiêu để khám phá và trải nghiệm những giá trị văn hóa, lịch sử phong phú mà ngôi đình mang lại. Đình Tường Phiêu không chỉ là một điểm đến linh thiêng mà còn là nơi để tìm hiểu về những nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, đồng thời cảm nhận được sự thanh bình của vùng quê xứ Đoài.
Lịch sử đình Tường Phiêu
Đình Tường Phiêu bắt đầu được khởi công xây dựng vào những năm 1430, và qua nhiều thế kỷ, ngôi đình đã trải qua nhiều lần tu bổ và trùng tu từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 20 để bảo tồn và duy trì vẻ đẹp kiến trúc truyền thống.
Hiện nay, Đình Tường Phiêu là nơi thờ phụng bốn vị Thành hoàng làng, bao gồm ba vị đức Thánh Tản Viên và Quán Sơn Thành hoàng, thể hiện lòng kính trọng và biết ơn của người dân đối với những vị thần linh thiêng đã bảo hộ cho làng.
Nằm ở vị trí trung tâm của làng Tường Phiêu, đình Tường Phiêu trước năm 1945 thuộc thôn Tường Phiêu, huyện Tùng Thiện, tỉnh Sơn Tây. Sau đó, vào năm 1947, một số xã của tổng Tường Phiêu cùng với một số làng khác đã hợp lại thành xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ, tạo nên sự thay đổi về mặt hành chính nhưng vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa của ngôi đình.
Với những giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc đặc biệt, vào ngày 18 tháng 2 năm 2019, Đình Tường Phiêu đã được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam tổ chức lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Sự công nhận này không chỉ khẳng định vị thế quan trọng của ngôi đình trong lịch sử dân tộc mà còn là một bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa Việt Nam.
Đình Tường Phiêu là một trong những minh chứng tiêu biểu cho sự gắn bó và tình cảm của người dân đối với truyền thống văn hóa, đồng thời là điểm đến thu hút nhiều du khách muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của vùng đất xứ Đoài.
Ngôi đình không chỉ là nơi linh thiêng mà còn là biểu tượng của sự kiên cường, sự phát triển bền vững qua thời gian và là niềm tự hào của cộng đồng địa phương.
Kiến trúc độc đáo của đình Tường Phiêu
Đình Tường Phiêu là một công trình kiến trúc cổ kính với quy mô lớn, nổi bật với những mảng phù điêu mang phong cách nghệ thuật thời Hậu Lê (khoảng thế kỷ 17 – 18). Ngôi đình được xây dựng theo hướng tây nam, hướng nhìn ra núi Ba Vì, nơi có đền thờ Thánh Tản Viên.
Đây là một vị trí phong thủy được chọn lựa kỹ lưỡng, thể hiện sự gắn kết giữa kiến trúc và thiên nhiên. Phía trước sân đình là đường làng, bên phải là chùa làng Cựu Linh Tự, bên trái là đường làng khác và đằng sau là khu dân cư, tạo nên một không gian cộng đồng hài hòa.
Ngôi đình được xây dựng theo hình chữ “nhất”, với ban thờ Thành hoàng được bài trí ở gian giữa, từ phạm vi hai cột cái sau ra tới cột quân hoặc cột hiên. Kiến trúc của Đình Tường Phiêu bao gồm nhiều hạng mục như Nghi môn, sân, Đại bái, và Hậu cung.
Nghi môn, đã được tu sửa nhiều lần, gồm hai trụ biểu với đế thắt cổ bồng, thân trụ soi gờ kẻ chỉ và đắp nổi câu đối chữ Hán. Đỉnh trụ được trang trí bằng tứ phượng chầu và bốn đầu rồng hướng lên cao, tạo nên một hình ảnh uy nghiêm và hùng vĩ.
Nghệ thuật trang trí kiến trúc của đình Tường Phiêu được thể hiện qua các thủ pháp chạm nổi, chạm kênh với họa tiết trang trí chủ yếu là long, ly, quy, phượng – biểu tượng của điềm lành và thiên hạ thái bình.
Đình cũng là nơi bảo tồn nhiều hiện vật lâu đời như ngai thờ, bài vị, bát bửu, sắc phong…, được xem như báu vật hiếm có trong các di tích. Đặc biệt, cửa võng gỗ thời Lê trung hưng thế kỷ 17 tại trước cửa gác lửng thờ Thành hoàng làng là một hiện vật quý giá, mang đậm dấu ấn lịch sử.
Giá trị kiến trúc nghệ thuật của đình Tường Phiêu tập trung chủ yếu vào tòa Đại bái, một ngôi nhà ngang gồm năm gian hai dĩ. Tòa Đại bái có chiều dài 20m, chiều dọc 13m, với bờ nóc đắp nổi lưỡng long chầu nguyệt và các chi tiết như sấu, nghê đối xứng nhau, mang dấu ấn nghệ thuật thời Hậu Lê.
Đặc biệt, bờ nóc của ngôi đình được tạo hình như một con rồng lớn đang bay lên trời, với cả đầu và đuôi rồng được đắp ở hai đầu bờ nóc, tạo nên một hiện tượng kiến trúc đặc sắc mà về sau các công trình thời Nguyễn không còn giữ được.
Đình Tường Phiêu không chỉ là một công trình kiến trúc có giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc mà còn là một biểu tượng tiêu biểu của xứ Đoài. Với sự kết hợp giữa nghệ thuật kiến trúc tinh xảo và vị trí phong thủy đắc địa, ngôi đình đã trở thành một điểm đến linh thiêng, thu hút du khách tìm hiểu về văn hóa truyền thống và lịch sử của Việt Nam.
Lễ hội đình Tường Phiêu
Lễ hội đình Tường Phiêu gắn liền với di tích Quốc gia đặc biệt Đình Tường Phiêu – một ngôi đình cổ có kiến trúc tinh xảo. Đây là dịp đặc biệt để tưởng nhớ ân đức của Đức Thánh Tản Viên, người đã có công lớn trong việc trị thủy và dạy dân làng cách đánh cá, đồng thời cũng là cơ hội để người dân tụ họp, giao lưu, học hỏi và thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng.
Lễ hội truyền thống tại đình Tường Phiêu, xã Tích Giang diễn ra từ ngày 13 đến ngày 16 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Trong những ngày này, nhiều hoạt động truyền thống được duy trì, nổi bật nhất là tục rước đêm diễn ra ba năm một lần vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu. Đây là một tập tục đã tồn tại từ rất lâu đời và được người dân gìn giữ, lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Trước lễ hội chính, từ ngày 10 đến ngày 13 tháng Giêng, người dân các thôn xóm đã chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc dong rào, chuẩn bị củi khô, phên nứa để làm những bó đuốc rồng và cây Đình liệu. Những công việc này được hoàn thành để sẵn sàng cho lễ rước.
Sáng ngày 14 tháng Giêng, cả xã Tích Giang cùng du khách nô nức tham gia lễ rước Thánh từ Đình Tường Phiêu lên Đền Ngô Sơn, một ngôi đền linh thiêng vừa được khánh thành và đưa vào sử dụng vào cuối năm 2022.
Buổi tối cùng ngày, nghi lễ dâng hương tại đền Ngô Sơn diễn ra trang trọng, tiếp theo là nghi lễ lấy lửa, khai hoả, và thắp sáng cây đình liệu đầu tiên. Khi đó, bầu trời đêm rực sáng với ánh sáng từ bốn cây đình liệu, tạo nên một khung cảnh linh thiêng và huyền ảo.
Hàng nghìn người dân xếp hàng chật kín trên con đê tả Tích, khu vực Đền và Chùa Ngo, hòa mình vào dòng người hân hoan rước Tam Vị Đức Thánh hồi đình Tường Phiêu.
Trong đoàn rước, tiếng trống chiêng, tiếng nhạc và tiếng rộn ràng của các phù giá vang lên, cùng với ánh sáng từ những cây đuốc lớn. Đuốc đình liệu được chuẩn bị kỹ lưỡng để soi đường cho Thánh đi đánh cá đêm về.
Theo truyền thuyết, tục rước kiệu đêm của làng Tường Phiêu xuất phát từ một lần Thánh Tản Viên dạy dân làng cách đánh cá và trị thủy, ngài cùng đoàn tùy tùng trở về vào đêm muộn. Dân làng đã dùng cây khô và rong rào làm đuốc để soi đường, cũng như để chiêm ngưỡng đức Thánh được lâu hơn.
Ngoài những cây đuốc lớn, lễ hội còn có nhiều cây đuốc nhỏ gọi là đuốc rồng. Lễ thánh tại đền Ngô được tổ chức từ năm 1432, cứ ba năm một lần vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu, duy trì suốt hàng trăm năm qua.
Quãng đường từ đình làng ra đền Ngô chỉ hơn 1km nhưng trong ngày hội luôn kín người rước Thánh trong đêm tối. Người đi xem hội đông vui dưới ánh đuốc hồng, ai cũng muốn len qua kiệu để cầu lộc và điều may mắn.
Các ông đoàn trưởng điều hành, rước đuốc đi sát các phù giá, đôn đốc nhắc nhở và bảo đảm an toàn trên đường rước. Dòng người theo kiệu dài hàng cây số, với ai nấy đều rạng rỡ nét mặt hân hoan.
Lễ hội đình Tường Phiêu năm nay được tổ chức quy mô hoành tráng. Bên cạnh những nghi lễ truyền thống, phần hội sẽ diễn ra nhiều chương trình nghệ thuật đặc sắc và các trò chơi dân gian như thổi cơm thi, kéo co, đánh đu, cờ tướng, đập nồi đập niêu, bắt trạch trong chum, và nhiều hoạt động khác.
Du khách đến dự lễ hội sẽ được tham quan, thắp hương và vãn cảnh tại chùa Ngo, cảm nhận không gian xưa với những hình ảnh đậm chất Tết cổ truyền như cây đu, nồi bánh chưng Tết, chiếc cối xay lúa, mùi khói lam chiều trong căn bếp nhỏ, và hình ảnh người mẹ ướt đẫm vai áo bên chiếc cối giã gạo.
Tất cả đều được tái hiện sinh động, chắc chắn sẽ chạm vào ký ức của mỗi du khách, mang lại những trải nghiệm đáng nhớ về văn hóa và truyền thống dân tộc.
Bảo vệ và phát huy giá trị của đình Tường Phiêu là trách nhiệm chung của mỗi người dân Việt Nam. Chúng ta cần chung tay góp sức để gìn giữ di tích lịch sử văn hóa này cho thế hệ mai sau.