Đình So – Nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân Hà Nội
Được xây dựng từ thế kỷ 17, đình So thờ phụng Thành Hoàng làng So – vị anh hùng có công lao to lớn trong việc chống giặc ngoại xâm và xây dựng quê hương. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, đình So vẫn giữ nguyên vẹn những giá trị kiến trúc, văn hóa và trở thành điểm đến tâm linh thu hút đông đảo du khách thập phương.
Đình So ở đâu?
Đình So, tọa lạc tại làng So (còn gọi là làng Sơn Lộ), xã Cộng Hòa, huyện Quốc Oai, cách trung tâm thành phố Hà Nội gần 20 km, là một trong những địa điểm văn hóa lịch sử nổi tiếng của khu vực. Nơi đây không chỉ lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc mà còn là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn tìm hiểu về văn hóa truyền thống của người Việt.
Truyền thuyết về đình So
Đình So, một ngôi đình cổ kính, thờ phụng ba vị Thành hoàng làng là Hiện Hồ, Thiên Gia, và Mệnh Gia. Theo truyền thuyết dân gian, ba vị thần này là con của thủy thần, sinh ra vào ngày 8 tháng 2 âm lịch và sống cùng người phàm.
Họ không chỉ giỏi giang trong việc sông nước mà còn tinh thông võ nghệ, được vua Đinh Tiên Hoàng trọng dụng và giao phó nhiều trọng trách quan trọng. Tướng quân Hiện Hồ được phong làm Chỉ huy sứ, Tướng Thiên Gia trở thành Đô úy, còn Mệnh Gia được phong làm Hiệu úy, cùng cầm quân dẹp loạn.
Ba vị tướng này đã nhiều lần cứu giá và lập nhiều chiến công hiển hách, giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân, mang lại hòa bình cho đất nước.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, khi đất nước thái bình, ba vị thần cùng lâm bệnh và hóa về trời vào ngày mùng 10 tháng 2 âm lịch. Vua Đinh Tiên Hoàng vô cùng thương tiếc, phong cho Hiện Hồ là “Đống Linh Thông hiệu Nguyên Súy Đại Vương”, còn Thiên Gia và Mệnh Gia đều được phong làm “Nguyên Súy Đại Vương”.
Đình So tổ chức ba lễ lớn mỗi năm. Lễ hội từ mùng 8 tháng 2 âm lịch, lễ khao quân vào mùng 10 tháng 7 âm lịch, và lễ Thánh hóa vào mùng 10 tháng 12 âm lịch. Đặc biệt, hội làng So diễn ra từ mùng 8 đến mùng 10 tháng 2 âm lịch với nhiều hoạt động phong phú như tế lễ, rước kiệu, trò chơi bịt mắt bắt dê, hát và các môn thể thao truyền thống.
Ông Vương Trí Quy, một người dân xã Cộng Hòa, tự hào chia sẻ: “Ngôi đình tọa lạc trên một khoảng đất rộng mà cao tiền hướng sông, hậu tựa núi. Trước cửa đình có một ao nước lớn hình bán nguyệt, được ví như điểm tụ thủy, tụ phúc cho dân làng.”
Cổng tam quan Đình So được thiết kế rất đẹp với một dãy bậc thang đá có 18 cấp dẫn xuống phía hồ bán nguyệt. Hai bên có hai hàng lan can bằng đá với mỗi đầu được tạo hình đám mây mềm mại và sống động, tạo cảm giác mây vờn, gió thổi rất nhẹ nhàng.
Đình So nằm trên một thế đất hình con rùa, phía sau là ngọn núi đất Vĩ Quy làm thế tựa, phía trước đầu rùa là tòa nghi môn trông xuống hồ bán nguyệt. Bên ngoài đê là cánh đồng bãi màu mỡ ven dòng sông Đáy linh thiêng. Quanh đình là vườn cây lưu niên tạo nên một không gian xanh mát, tĩnh lặng, mang lại sự thanh bình và yên ả cho ngôi đình.
Kiến trúc của đình So
Ngôi đình So là một minh chứng điển hình cho kiến trúc đình làng truyền thống của Việt Nam, nổi bật với sự kết hợp hài hòa giữa không gian và trang trí tinh tế.
Ông Vương Đình Nghĩa, thành viên Ban Quản lý di tích lịch sử đình So, cho biết: “Toàn bộ khuôn viên ngôi đình được bao bọc bởi tường gạch trổ hoa, tạo nên một vẻ đẹp hài hòa với nền sân gạch đỏ. Hai bên khuôn viên là hai dãy nhà dải mỗi dãy gồm 5 gian mái ngói, kéo dài đến nhà Đại bái.”
Trước gian Đại bái có bậc đá tam cấp, hai bên đặt hai tượng rồng bằng đá, tạo nên sự uy nghiêm. Tổng thể gian Đại bái cao rộng, vững chãi, được xây dựng trên móng đá xanh chắc chắn. Hệ thống cửa bức bàn và các chắn song con tiện chạy dọc hai phía, tạo nên cảm giác mộc mạc và cổ kính.
Bên trong đình So, không gian rộng rãi và thoáng đãng với cấu trúc gồm 7 gian hai chái. Gian Đại điện nằm ở vị trí trung tâm, trũng hơn so với các gian ở hai bên, là nơi đặt án hương thờ nhà Thánh và diễn ra các nghi lễ quan trọng trong dịp lễ hội.
Gian Đại bái trưng bày nhiều đồ thờ quý giá, bao gồm 4 bộ kiệu sơn son thếp vàng phủ nhiễu điều, 2 chiếc trống cái lớn làm bằng da trâu, một đôi hạc và một đôi lọng đặt hai bên án thờ. Ngoài ra, còn có nhiều đồ thờ bằng sứ và đồng có giá trị lịch sử và nghệ thuật.
Một trong những điểm đặc biệt của đình So là bộ sưu tập nhiều đạo sắc phong từ thời Đinh đến thời Nguyễn, được lưu giữ cẩn thận. Phía trước chính điện là bộ cửa võng sơn son lộng lẫy, chạm bong kênh nhiều linh vật tinh xảo và hoa lá sống động.
Phía sau là Hậu cung, nơi đặt 3 bộ ngai thờ Tam vị Đại Vương. Hậu cung chỉ mở cửa vào các dịp hội làng và chỉ một số người có bổn phận mới được phép vào hầu Thánh. Ông Vương Đình Nghĩa nhấn mạnh: “Việc bảo tồn và gìn giữ những giá trị này là vô cùng quan trọng để duy trì di sản văn hóa của đình So.”
Trang trí mỹ thuật của đình So vô cùng phong phú và đa dạng, với những mảng chạm khắc có giá trị nghệ thuật cao. Các mảng chạm khắc tập trung chủ yếu ở Nghi môn, gian giữa tòa Đại đình và Ống muống.
Ở Nghi môn, các bức chạm khắc với đề tài phong phú, nhưng hình tượng rồng được làm chủ đạo. Đặc biệt, bức chạm bộ tứ linh với hai con rồng lớn trong tư thế quay đầu vào nhau, thể hiện một vẻ dữ tợn với đôi mắt lồi, trán u và mũi chạm vào nhau, tạo nên một hình ảnh mạnh mẽ và uy nghi.
Đình So đã trải qua nhiều giai đoạn lịch sử và cũng đã được trùng tu nhiều lần, vì vậy các mảng trang trí trong đình cũng có những kỹ thuật thể hiện khác nhau. Tuy nhiên, sự tổng thể và thống nhất trong thiết kế vẫn được duy trì, tạo nên một công trình bề thế và có giá trị thẩm mỹ cao.
Đình So không chỉ là một di tích lịch sử quan trọng mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, góp phần thể hiện nét đẹp văn hóa của các ngôi đình Việt Nam.
Lễ hội đình So
Đình So, một di tích văn hóa lịch sử lâu đời và quan trọng, mỗi năm tổ chức ba lễ lớn, mỗi lễ mang đậm dấu ấn văn hóa và truyền thống đặc trưng của dân làng. Các lễ hội không chỉ thu hút dân làng mà còn hấp dẫn du khách từ khắp nơi đến tham gia và tìm hiểu về văn hóa địa phương.
Lễ hội chính, diễn ra từ mùng 8 tháng 2 âm lịch, kéo dài ba ngày và bao gồm nhiều hoạt động phong phú. Đây là dịp để dân làng bày tỏ lòng thành kính với các vị Thánh, tổ chức các nghi lễ tế lễ, rước kiệu trang nghiêm và nhiều trò chơi dân gian vui nhộn như bịt mắt bắt dê, hát và các hoạt động thể thao.
Không khí lễ hội tràn ngập niềm vui và sự phấn khởi, mang lại những trải nghiệm đáng nhớ cho người tham gia. Lễ khao quân, diễn ra vào mùng 10 tháng 7 âm lịch, là dịp kỷ niệm ngày Thánh giải vây, thắng trận.
Đây là một ngày lễ quan trọng và vui vẻ của dân làng, với các hoạt động tế cáo thiên địa và khao thưởng quân sĩ. Lễ vật chính trong ngày này là một con trâu, được chuẩn bị kỹ lưỡng bởi một trong 28 giáp của làng, theo chu kỳ 28 năm mỗi giáp sẽ chịu trách nhiệm sắm sửa lễ vật.
Con trâu được thui vàng, trang trí công phu, trở thành biểu tượng của lòng thành kính và sự tôn nghiêm. Sau nghi lễ, dân làng cùng nhau thưởng lộc, tham gia các hoạt động vui chơi và nghe hát tại đình hoặc các miếu quán trong làng. Các nghệ sĩ biểu diễn thường di chuyển từ miếu này sang miếu khác, mang lại niềm vui và sự hứng khởi cho mọi người.
Lễ Thánh hóa, diễn ra vào ngày 10 tháng 12 âm lịch, là lễ cúng chay, đòi hỏi sự chuẩn bị công phu từ trước đó cả tháng trời. Công việc chuẩn bị thường do những chàng trai trẻ trong làng đảm nhiệm, họ phải tắm rửa sạch sẽ trước khi tập trung tại nhà ai đó để chọn gạo làm bánh.
Lễ cúng chay là dịp để dân làng bày tỏ lòng thành kính và tri ân các vị Thánh, đồng thời duy trì và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của làng. Các hoạt động trong lễ cúng chay thể hiện sự tôn trọng đối với truyền thống và các giá trị tinh thần của cộng đồng.
Đình So còn nổi bật với lá cờ thần rộng tới 24 mét vuông. Mỗi khi lá cờ bay phấp phới trên nền trời xanh, in bóng mặt hồ lung linh cùng tiếng trống sấm vang dội, báo hiệu một mùa lễ hội đầy màu sắc và âm thanh. Khung cảnh này không chỉ tạo nên sự hùng vĩ và trang nghiêm mà còn mang lại niềm vui và sự phấn khởi cho dân làng và du khách.
Các lễ hội tại đình So không chỉ là dịp để dân làng So tụ họp, gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa, mà còn là cơ hội để du khách từ khắp nơi đến tham quan, tìm hiểu về văn hóa dân tộc và tham gia vào các hoạt động sôi nổi, ý nghĩa của làng.
Mỗi lễ hội đều mang lại những trải nghiệm độc đáo và sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa truyền thống của vùng đất Hà Nội. Những giá trị văn hóa và tinh thần được bảo tồn và truyền lại qua các thế hệ, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng mỗi người tham dự, tạo nên một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa của đất nước.
Hà Nội không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử, văn hóa mà còn thu hút du khách bởi hệ thống đền chùa linh thiêng. Một số đền chùa nổi tiếng ở Hà Nội như: Chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc, chùa Quán Sứ, Chùa Tây Thiên, chùa Hà,… Đình So là một di sản văn hóa và tâm linh quý giá của thủ đô Hà Nội, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc