Chùa Từ Ân – Ngôi chùa cổ kính với những câu chuyện ly kỳ

Đằng sau những bức tường cổ kính của chùa Từ Ân là cả một kho tàng lịch sử và những câu chuyện kỳ bí. Hãy cùng vankhan.edu.vn khám phá ngôi chùa này và tìm hiểu những điều thú vị ẩn chứa bên trong.

Vài nét về chùa Từ Ân

Chùa Từ Ân, còn được biết đến với tên gọi Sắc Tứ Từ Ân Tự (敕賜慈恩寺), là một di tích tôn giáo quan trọng với bề dày lịch sử phong phú. Ngôi chùa này được xây dựng vào thế kỷ 18, nằm tại khu vực Chợ Đũi, nơi hiện nay là Công viên Tao Đàn, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. 

Đây từng là một trung tâm tôn giáo và văn hóa quan trọng, thu hút nhiều tín đồ và người dân địa phương đến thờ phụng và tham quan. Tuy nhiên, trong thời kỳ chiến tranh, khi quân Pháp tấn công và chiếm đóng Gia Định, chùa Từ Ân đã bị thiêu rụi trong những trận chiến khốc liệt. 

Sự mất mát này không chỉ là tổn thất về mặt vật chất mà còn là một cú sốc lớn đối với cộng đồng Phật tử và người dân trong vùng, bởi chùa Từ Ân là một phần quan trọng của di sản văn hóa và tôn giáo địa phương.

Nhưng không lâu sau đó, vào năm 1870, để tiếp nối dòng đạo và giữ gìn những giá trị tôn giáo quý báu, một ngôi chùa Từ Ân mới đã được dựng lên tại Phú Lâm, khu vực ngày nay thuộc Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. 

Việc tái thiết chùa Từ Ân tại vị trí mới không chỉ nhằm khôi phục nơi thờ tự mà còn để bảo tồn những hiện vật còn sót lại của ngôi chùa cũ, những kỷ vật mang dấu ấn lịch sử và tâm linh sâu sắc.

Ngôi chùa mới không chỉ là nơi thờ phụng mà còn trở thành biểu tượng của sự kiên cường, lòng tin và nỗ lực của cộng đồng Phật tử trong việc duy trì và phát triển truyền thống tôn giáo. 

Chùa Từ Ân tiếp tục là điểm đến linh thiêng, thu hút nhiều tín đồ và du khách đến tham quan, chiêm bái, đồng thời cũng là nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, tôn giáo quan trọng, góp phần vào việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.

Sự tồn tại và phát triển của chùa Từ Ân qua các thời kỳ biến động lịch sử không chỉ là minh chứng cho lòng tin và sự gắn kết cộng đồng mà còn là biểu tượng của sự kiên định và khát khao bảo tồn giá trị văn hóa, tôn giáo của người Việt. Chùa Từ Ân, từ quá khứ đến hiện tại, luôn là một phần quan trọng của dòng chảy lịch sử và văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.

Lịch sử chùa Từ Ân

Vào khoảng năm Giáp Ngọ (1744), Thiền sư Phật Ý-Linh Nhạc (1725-1821) là người đầu tiên đem chi phái Lâm Tế của dòng đạo Bổn Nguyên vào miền Nam Việt Nam. Nghe theo lời thầy dạy, ông cùng một số người lưu dân từ Đồng Nai tiến về phía Nam. 

Trên hành trình này, ông gặp một tăng sĩ không rõ danh tính, cả hai cùng lứa tuổi và nhanh chóng kết nghĩa huynh đệ. Khi đến nơi định cư mới là làng Tân Lộc (có tư liệu khác gọi là làng Hoạt Lộc hoặc xóm Chợ Đũi), hai nhà sư cùng khai phá đất rừng và xây dựng một am lá vào khoảng năm 1744 để thờ Phật. 

Vài năm sau, người tăng sĩ vô danh này tách ra xây dựng một am lá riêng, cách đó không xa để tiện việc tu hành. Đến năm Nhâm Thân (1752), Thiền sư Phật Ý-Linh Nhạc đã tu bổ am lá thành một ngôi chùa và đặt tên là chùa Từ Ân, với ý nghĩa “nhờ lòng từ bi và ân huệ của đức Phật mà bá tánh được bình an, tạo dựng cuộc sống ấm no và hạnh phúc nơi vùng đất mới”. 

Cùng thời gian đó, người tăng sĩ vô danh cũng tu bổ am lá của mình thành chùa và đặt tên là chùa Khải Tường, mang ý nghĩa “mở rộng phước lành cho bá tánh”. Khi thực dân Pháp tiến chiếm Gia Định, họ gọi chùa Khải Tường là chùa Trước (pagode Avancée) và chùa Từ Ân là chùa Sau.

Theo Đại Nam nhất thống chí của triều Nguyễn, chùa Từ Ân lúc bấy giờ nằm ở thôn Hòa Hưng, huyện Bình Dương, với cảnh trí tráng lệ và u nhã. Sau một thời gian hoằng pháp, vị sư trụ trì ở chùa Khải Tường viên tịch, Thiền sư Phật Ý-Linh Nhạc đã trụ trì cả hai chùa. 

Nhờ vào tài đức của Thiền sư, cả hai ngôi chùa đều trở nên nổi tiếng ở vùng Gia Định. Trong giai đoạn chiến tranh giữa Tây Sơn và chúa Nguyễn Phúc Ánh, cả hai chùa từng là nơi cư trú của chúa và đoàn tùy tùng. 

Chùa Từ Ân dành cho chúa và quan quân, còn chùa Khải Tường dành cho các phi tần. Nhớ ơn cũ, vào năm 1822, vua Minh Mạng đã sắc phong chùa Từ Ân là “Sắc Tứ Từ Ân Tự”. Năm Tân Tỵ (1821), Thiền sư Phật Ý-Linh Nhạc viên tịch tại chùa Từ Ân, sau đó di cốt của ngài được đưa vào tháp trong khuôn viên chùa. 

Khi nghe tin sư huynh mình mất, Thiền sư Thiệt Thành-Liễu Đạt (khi đó đã là Tăng cang chùa Thiên Mụ ở Huế từ năm 1817) xin từ nhiệm để trở về làm trụ trì chùa Từ Ân. Năm 1823, Thiền sư Thiệt Thành-Liễu Đạt tự thiêu vì không muốn bị sợi dây tình ái trói buộc với một vị Hoàng cô (chị vua Gia Long, pháp danh là Tế Minh-Thiên Nhật), vốn là một cư sĩ đã từng học đạo với sư.

Tiếp theo, Thiền sư Tế Chánh-Bổn Giác lên thay thế làm trụ trì, sau đó là Thiền sư Tế Tín-Chánh Trực. Trong thời gian này, cả chùa Từ Ân và chùa Khải Tường đều lâm vào cảnh binh đao khi quân Pháp đến đánh chiếm. 

Theo tài liệu, chùa Khải Tường bị quân Pháp chiếm làm đồn, còn chùa Từ Ân bị đốt cháy. Tuy nhiên, các nhà sư đã kịp thời cất giấu một số hiện vật quý báu, nhờ vậy mà chùa Từ Ân mới xây dựng gần chợ Gạo (Phú Lâm) hiện nay vẫn còn giữ được một số kỷ vật quý báu.

Sự tồn tại và phát triển của chùa Từ Ân qua các thời kỳ biến động lịch sử không chỉ là minh chứng cho lòng tin và sự gắn kết cộng đồng mà còn là biểu tượng của sự kiên định và khát khao bảo tồn giá trị văn hóa, tôn giáo của người Việt. Chùa Từ Ân, từ quá khứ đến hiện tại, luôn là một phần quan trọng của dòng chảy lịch sử và văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.

Kiến trúc của chùa Từ Ân

Trải qua nhiều biến động và thăng trầm của lịch sử, đến năm Canh Ngọ (1870), một ngôi chùa Từ Ân mới đã được xây dựng tại Phú Lâm, khu vực ngày nay thuộc Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. 

Việc tái thiết ngôi chùa Từ Ân không chỉ nhằm mục đích tiếp nối dòng đạo, mà còn để gìn giữ và bảo tồn những hiện vật quý giá còn sót lại từ ngôi chùa cũ, qua đó duy trì và phát huy giá trị văn hóa và lịch sử của ngôi chùa.

Ngày khánh thành chùa, rất nhiều bức hoành phi và câu đối đã được các chùa và Phật tử từ khắp nơi mang đến hiến cúng, thể hiện sự kính trọng và tôn vinh đối với ngôi chùa mới. Vào thời điểm này, Hòa thượng Như Bằng-Thanh Ấn đảm nhiệm vị trí trụ trì, với trách nhiệm dẫn dắt ngôi chùa trong giai đoạn khôi phục và phát triển.

Dù chùa Từ Ân mới có kiến trúc khiêm tốn hơn so với ngôi chùa trước đây, nhưng bên trong vẫn lưu giữ được nhiều hiện vật quý báu, bao gồm:

Hai bức hoành phi chạm gỗ, sơn son thiếp vàng: Một bức đề là “Sắc Tứ Từ Ân Tự” và bức còn lại đề là “Quốc Ân Khải Tường Tự”. Những bức hoành phi này được mang về đây sau khi cả hai ngôi chùa đều bị tàn phá dưới thời Pháp thuộc.

Các bài vị chạm khắc gỗ của các vị Tổ sư: Trong đó có những bài vị dành cho các vị Tổ khai sáng dòng đạo Bổn Nguyên từ Trung Quốc truyền sang. Đặc biệt, chùa còn giữ bài vị của Hoàng cô bên cạnh bài vị của Thiền sư Thiệt Thành-Liễu Đạt.

Hàng trăm quyển kinh, luật, luận bằng chữ Hán và chữ Nôm: Những tài liệu này có niên đại từ các thế kỷ trước. Trong số đó, đáng chú ý nhất là bộ sách “Ngũ gia tông phái ký toàn tập” do Tăng cang chùa Thiên Mụ là Tiên Giác-Hải Tịnh chứng minh vào năm 1875. Đây là bộ sách đầu tiên (gồm 3 quyển) đề cập đến Phật giáo ở Gia Định và Nam Bộ.

Ngoài ra, chùa Từ Ân mới còn nhận được rất nhiều bức hoành phi và câu đối từ các chùa khác dâng tặng nhân dịp lạc thành chùa năm 1870. Những hiện vật này không chỉ thể hiện sự gắn bó và hỗ trợ từ cộng đồng Phật giáo mà còn là bằng chứng sống động cho tinh thần đoàn kết và lòng tôn kính đối với ngôi chùa.

Ngôi chùa không chỉ là nơi thờ tự và tu hành mà còn là một bảo tàng sống, lưu giữ những giá trị văn hóa và lịch sử quan trọng của Phật giáo miền Nam Việt Nam. Qua nhiều thế kỷ, chùa Từ Ân đã và đang tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa của cộng đồng, là nơi bảo tồn những di sản quý báu và truyền bá đạo pháp đến các thế hệ sau.

Việc xây dựng lại chùa Từ Ân tại Phú Lâm là một nỗ lực lớn trong việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa tôn giáo. Ngôi chùa mới không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là biểu tượng của sự kiên cường, lòng tin và nỗ lực của cộng đồng Phật tử trong việc duy trì và phát triển truyền thống tôn giáo. 

Chùa Từ Ân tiếp tục là điểm đến linh thiêng, thu hút nhiều tín đồ và du khách đến tham quan, chiêm bái, đồng thời cũng là nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, tôn giáo quan trọng, góp phần vào việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.

Sự tồn tại và phát triển của chùa Từ Ân qua các thời kỳ biến động lịch sử không chỉ là minh chứng cho lòng tin và sự gắn kết cộng đồng mà còn là biểu tượng của sự kiên định và khát khao bảo tồn giá trị văn hóa, tôn giáo của người Việt. Chùa Từ Ân, từ quá khứ đến hiện tại, luôn là một phần quan trọng của dòng chảy lịch sử và văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh.

Chùa Từ Ân không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là nơi lưu giữ những câu chuyện lịch sử hào hùng của dân tộc. Ngoài chùa Từ Ân, khi đến TP. Hồ Chí Minh du khách có thể tham quan các địa điểm du lịch nổi tiếng khác như: Chùa Vĩnh Nghiêm, chùa Giác Viên, chùa Vạn An, chùa Phổ Quang, Chùa Quan Âm,…