Chìm đắm trong vẻ đẹp cổ kính của chùa Bút Tháp Bắc Ninh

Chùa Bút Tháp, tọa lạc tại tỉnh Bắc Ninh, là một trong những ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng nhất Việt Nam. Với kiến trúc độc đáo và lịch sử lâu đời, chùa Bút Tháp không chỉ là điểm đến tâm linh quan trọng mà còn là di sản văn hóa đặc sắc. Hãy cùng vankhan.edu.vn khám phá vẻ đẹp huyền bí và ý nghĩa sâu sắc của ngôi chùa này qua những bài viết chi tiết và hình ảnh ấn tượng.

Giới thiệu chung về chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp, còn được biết đến với tên gọi Ninh Phúc Tự, nằm tại xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Ngôi chùa này tọa lạc ven dòng sông Đuống, nơi con sông uốn lượn quanh co, tạo nên một khung cảnh vô cùng nên thơ và trữ tình. Đây là một trong số ít những ngôi chùa còn giữ được vẻ đẹp sơ khai, cổ kính từ khi mới được xây dựng.

Chùa Bút Tháp được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 17, thời Hậu Lê, theo kiến trúc “Nội công ngoại quốc” – một kiểu kiến trúc độc đáo và phổ biến của các ngôi chùa cổ Việt Nam. Dù đã trải qua hàng trăm năm lịch sử, chùa vẫn giữ nguyên vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm và trở thành một trong những di tích lịch sử quốc gia đáng tự hào.

Kiến trúc chính của chùa quay về hướng Nam, biểu tượng cho trí tuệ trong đạo Phật. Các công trình trong chùa được bố trí cân xứng chặt chẽ, tạo nên một tổng thể hài hòa và uy nghi.

Trung tâm của chùa gồm 8 nếp nhà chạy song song với một trục dọc theo mô hình đường thần đạo. Từ ngoài vào trong, chùa được sắp xếp gồm Tam Quan, Gác Chuông và các tòa thờ khác, tạo nên một không gian thiêng liêng và tĩnh lặng.

Phía bên trái chùa là nơi thờ tự Chiết Tuyết và tháp đá Báo Nghiêm với kiến trúc đặc biệt, có 8 mặt và 5 tầng, cao đến 13m. Dọc theo hai bên tòa Tiền Đường là hai nhà bia và hai dãy hành lang dài, tạo nên một khung cảnh trang nghiêm và thanh tịnh.

Không chỉ nổi tiếng với kiến trúc độc đáo và vẻ đẹp cổ kính, chùa Bút Tháp còn là nơi diễn ra nhiều lễ hội truyền thống, thu hút đông đảo du khách thập phương. Lễ hội chùa Bút Tháp là dịp để người dân và du khách tìm về cội nguồn tâm linh, cầu bình an và hạnh phúc.

Lịch sử hình thành và phát triển của chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp, một ngôi chùa cổ kính nổi tiếng tại Bắc Ninh, đã tồn tại từ thời vua Trần Thánh Tông (1258 – 1278). Theo tư liệu “Bắc Ninh phong thổ tạp kí,” chùa đã xuất hiện từ rất sớm, ghi dấu ấn trong lòng người dân địa phương qua nhiều thế kỷ. Một trong những nhân vật tiêu biểu gắn liền với chùa là Thiền sư Huyền Quang, vị Tổ thứ ba của Thiền phái Trúc Lâm, người đã đỗ Trạng nguyên vào năm 1297 và từng trụ trì tại chùa.

Nhà nghiên cứu người Pháp L. Bezacier, trong tác phẩm “Những tiểu luận về nghệ thuật An Nam,” ghi lại rằng Trạng nguyên Lý Đạo Tái, sinh năm 1254 tại làng Vạn Tư, huyện Gia Định, đã về tu hành tại chùa Bút Tháp sau khi cáo quan và mất năm 1333. Những thông tin này cho thấy chùa Bút Tháp đã có bề dày lịch sử từ thời Trần.

Từ thế kỷ XVII, dưới thời Lê Trung Hưng, chùa Bút Tháp được trùng tu và mở rộng đáng kể. Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc đã đứng đầu việc trùng tu này, cùng với sự giám sát của Thiền sư Minh Hành. Năm 1647, chùa được xây dựng lại hoàn chỉnh với kiến trúc “Nội công ngoại quốc,” nổi bật với những công trình chạm khắc gỗ và đá tinh xảo. Trong số đó, pho tượng Phật bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc và nổi tiếng.

Tên gọi Ninh Phúc thiền tự được đặt cho chùa, thể hiện ước vọng về sự bình an và phúc lành mà Trời, Phật ban cho dân chúng.

Theo truyền thuyết, tên gọi chùa Bút Tháp bắt đầu từ năm 1876 khi vua Tự Đức trong chuyến tuần du Bắc Hà qua làng Nhạn Tháp. Nhìn thấy cây tháp Báo Nghiêm giống như ngọn bút đang đề thơ lên trời, ông đã gọi nơi này là Tháp Bút. Từ đó, chùa cũng được gọi là chùa Bút Tháp.

Trải qua nhiều biến động lịch sử, chùa Bút Tháp đã được bảo tồn nhờ sự chung tay của nhiều thế hệ và các bậc tiền nhân. Nhờ đó, ngôi chùa này vẫn giữ được sự nguyên vẹn về kiến trúc, đồ thờ tự và các tượng cổ quý giá.

Chùa Bút Tháp không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo mà còn là biểu tượng văn hóa, lịch sử quan trọng của Việt Nam. Với bề dày lịch sử từ thời Trần, qua thời Lê và được bảo tồn đến ngày nay, chùa Bút Tháp là một di sản quốc gia vô giá. Khi ghé thăm chùa, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính mà còn cảm nhận được dấu ấn lịch sử và giá trị tâm linh sâu sắc tại nơi này.

Kiến trúc cổ điển độc đáo của chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp, một trong những ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng tại Bắc Ninh, được thiết kế theo kiểu kiến trúc “Nội Công Ngoại Quốc”. Toàn bộ các công trình chính của chùa đều quay theo hướng Nam, hướng truyền thống của người Việt Nam. Theo đạo Phật, hướng Nam là hướng của trí tuệ và bát nhã, mang lại sự sáng suốt và thông thái cho con người.

Quần thể kiến trúc của chùa Bút Tháp vẫn giữ được nhiều di tích từ thế kỷ 17, tạo nên một không gian linh thiêng và cổ kính.

Tại trung tâm chùa Bút Tháp là cụm kiến trúc gồm 8 đơn nguyên song hành được bố trí đăng đối trên trục đường “Thần Đạo”. Bao quanh là hai dãy hành lang dài, tạo nên sự hài hòa và cân xứng cho tổng thể ngôi chùa. Ngoài cùng của chùa là cổng Tam Quan, tiếp đến là gác chuông hai tầng với tám mái. Bên trong, giữa hai dãy hành lang là bảy tòa nhà nối tiếp nhau từ ngoài vào trong, bao gồm: Tiền Đường, Thiêu Hương, Thượng Điện, và Tích Thiện Am.

Tòa Tích Thiện Am, nghĩa là nơi chứa điều lành, là một trong những công trình đặc sắc nhất của chùa. Bên trong tòa nhà này có cửu phẩm liên hoa – một tháp gỗ với chín tầng, tám mặt và chín đài sen, tượng trưng cho chín cấp tu hành chính quả của Phật giáo. Tiếp theo là nhà Trung, phủ thờ và hậu đường, tất cả tạo thành một chuỗi dài hơn 100 mét.

Phía sau hậu đường là hàng tháp đá, trong đó nổi bật là tháp Tôn Đức cao năm tầng, nơi đặt xá lị của thiền sư Minh Hạnh. Bên trái chùa là nhà thờ tổ đầu tiên Chuyết Chuyết cùng với tháp đá Báo Nghiêm tám mặt cao năm tầng, nơi đặt xá lị của nhà sư Chuyết Chuyết. Dọc theo tiền đường, du khách có thể chiêm ngưỡng hai nhà bia, mỗi nhà bia là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc.

Mỗi hạng mục kiến trúc trong chùa Bút Tháp là một tác phẩm nghệ thuật được tạo ra từ nhiều loại chất liệu đa dạng như gạch, đá và gỗ. Sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và môi trường tự nhiên xung quanh tạo nên một nét đặc sắc riêng biệt cho chùa. Tổng thể kiến trúc của chùa cân xứng và chặt chẽ ở trung tâm, mở ra những khu vực xung quanh, tạo nên một không gian thanh bình và yên tĩnh.

Các địa điểm tham quan tại chùa Bút Tháp

Tượng phật Quan Âm

Pho tượng Phật Quan Âm nghìn tay nghìn mắt tại chùa Bút Tháp là một trong những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và tinh xảo nhất của kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Được điêu khắc vào năm 1656, pho tượng mang kích thước ấn tượng với bề ngang 2.1m, chiều cao 3.7m và độ dày 1.15m.

Điểm đặc biệt của tượng Phật Quan Âm là sự hiện diện của 11 đầu, mỗi đầu thể hiện một khía cạnh khác nhau của lòng từ bi và sự cứu khổ cứu nạn. Tượng còn có 952 cánh tay ngắn và 42 cánh tay dài, mỗi cánh tay đều nắm giữ những pháp khí biểu trưng cho sự trợ giúp vô biên và khả năng cứu độ chúng sinh của Quan Âm Bồ Tát. Hình ảnh uy nghi, tráng lệ của tượng Phật Quan Âm tạo nên một tác phẩm nghệ thuật không chỉ đẹp mắt mà còn mang đậm ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Tháp Báo Nghiêm

Tháp Báo Nghiêm nổi bật với kiến trúc độc đáo, thiết kế nhỏ dần từ chân tháp lên đến đỉnh, tạo nên một vẻ đẹp thanh thoát và vững chãi. Nhìn từ trên cao, tháp Báo Nghiêm như một chiếc bút khổng lồ vươn lên giữa bầu trời, biểu trưng cho trí tuệ và sự thanh cao của đạo Phật.

Cấu trúc của tháp không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn mang đậm ý nghĩa tâm linh, phản ánh tài năng và sự sáng tạo của các nghệ nhân xưa. Kiến trúc nhỏ dần từ chân lên đỉnh giúp tháp vừa thanh thoát, vừa ổn định, tượng trưng cho sự vươn lên không ngừng trong hành trình tìm kiếm tri thức và giác ngộ.

Kiến trúc của tháp, từ cửa chính quay về hướng Nam đến cấu trúc nhỏ dần, đều mang những biểu tượng và ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Đây không chỉ là nơi để chiêm bái mà còn là nơi để du khách tìm hiểu và trải nghiệm những giá trị văn hóa, tôn giáo sâu sắc.

Các lễ hội tại chùa Bút Tháp

Hằng năm, vào khoảng ngày 23-24 tháng 3 âm lịch, chùa Bút Tháp lại rộn ràng trong không khí lễ hội sôi động và náo nhiệt. Đây là dịp đặc biệt để người dân và du khách từ khắp nơi tụ hội về chùa, tham gia vào các hoạt động văn hóa, tâm linh phong phú. Lễ hội không chỉ là dịp để tri ân và tôn vinh những giá trị truyền thống dân tộc mà còn góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam.

Lễ hội chùa Bút Tháp diễn ra với nhiều hoạt động hấp dẫn, từ các nghi lễ tôn giáo trang nghiêm đến những trò chơi dân gian vui tươi. Du khách có thể tham gia vào các nghi thức dâng hương, cầu nguyện, nghe các bài giảng về Phật pháp, và tham dự các buổi hòa tấu nhạc cụ truyền thống. Các hoạt động này không chỉ mang lại không khí vui tươi mà còn giúp người tham dự hiểu rõ hơn về những giá trị tinh thần và triết lý sâu sắc của Phật giáo.

Bảo vật quốc gia tại chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp, một trong những ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng nhất Việt Nam, hiện đang lưu giữ bốn nhóm bảo vật quốc gia. Mỗi bảo vật đều mang giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc sắc, góp phần tôn vinh văn hóa và tâm linh của đất nước.

Tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay

Được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2012, tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo và quý giá. Tượng nổi bật với kích thước lớn, cao 3.7m, bề ngang 2.1m và độ dày 1.15m, gây ấn tượng mạnh mẽ bởi sự tinh xảo trong từng chi tiết chạm khắc.

Mỗi cánh tay, mỗi con mắt trên tượng đều mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện lòng từ bi và sự cứu độ của Quan Âm Bồ Tát. Tượng Phật Bà Quan Âm không chỉ là biểu tượng của lòng từ bi vô hạn mà còn là minh chứng cho kỹ thuật điêu khắc đỉnh cao của các nghệ nhân xưa.

Ba pho tượng Tam Thế

Ba pho tượng Tam Thế, được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2020, tượng trưng cho ba thời kỳ: quá khứ, hiện tại và tương lai. Mỗi pho tượng đều được chạm khắc tỉ mỉ, thể hiện sự tôn nghiêm và lòng thành kính của các nghệ nhân đối với đạo Phật. Ba pho tượng không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo mà còn là biểu tượng tâm linh quan trọng, giúp người chiêm bái cảm nhận được sự vô tận của thời gian và không gian trong triết lý Phật giáo.

Tòa Cửu Phẩm Liên Hoa

Tòa Cửu Phẩm Liên Hoa, cũng được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2020, là một tháp gỗ chín tầng với tám mặt, tượng trưng cho chín cấp tu hành chính quả của Phật giáo. Đây là một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, với mỗi tầng, mỗi mặt đều được chạm khắc tỉ mỉ, mang đậm ý nghĩa sâu sắc trong triết lý Phật giáo. Tòa Cửu Phẩm Liên Hoa không chỉ là điểm nhấn quan trọng trong không gian thờ tự của chùa mà còn là biểu tượng của sự hoàn thiện và giác ngộ trong hành trình tu hành.

Hương án

Hương án, bảo vật quốc gia được công nhận năm 2020, là nơi đặt các vật phẩm cúng dường trong chùa. Được thiết kế và chạm khắc tinh xảo, hương án không chỉ là một vật dụng tôn giáo mà còn là một tác phẩm nghệ thuật quý giá. Mỗi đường nét, mỗi hoa văn trên hương án đều được thực hiện công phu, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và tâm linh. Hương án là nơi dâng hương, lễ bái, tượng trưng cho lòng thành kính và sự tôn trọng đối với các vị Phật, Bồ Tát và Thánh Hiền.

Một số điều cần lưu ý khi đến thăm chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp, một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng nhất của Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với kiến trúc độc đáo mà còn với những giá trị văn hóa và lịch sử lâu đời. Khi đến thăm chùa, du khách cần lưu ý một số điều để có trải nghiệm tốt nhất và tôn trọng không gian tâm linh nơi đây.

• Trang phục và cách ăn mặc: Khi viếng thăm chùa Bút Tháp, du khách nên ăn mặc trang nhã, kín đáo để thể hiện sự tôn kính đối với nơi thờ tự. Tránh mặc quần áo quá ngắn, hở hang hoặc trang phục gây phản cảm. Việc mặc đồ lịch sự không chỉ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn trong môi trường tâm linh mà còn tôn trọng văn hóa và truyền thống của chùa.
• Giữ gìn vệ sinh và trật tự: Chùa Bút Tháp là một di tích lịch sử và là nơi linh thiêng, vì vậy du khách cần giữ gìn vệ sinh chung, không xả rác bừa bãi. Hãy vứt rác vào các thùng rác được bố trí xung quanh khuôn viên chùa. Đồng thời, cần giữ trật tự, không gây ồn ào, làm phiền người khác, đặc biệt trong các khu vực thờ tự và thiền định.
• Tôn trọng các quy định của chùa: Mỗi ngôi chùa đều có những quy định riêng để bảo vệ sự trang nghiêm và linh thiêng. Khi đến chùa Bút Tháp, du khách nên tuân thủ các quy định như không chụp ảnh trong các khu vực cấm, không tự ý sờ vào tượng Phật và các bảo vật, và không leo trèo lên các công trình kiến trúc. Sự tôn trọng những quy định này giúp bảo vệ di tích và giữ gìn không gian tâm linh cho mọi người.
• Tham gia các nghi lễ một cách thành kính: Nếu có cơ hội tham gia các nghi lễ tại chùa, du khách nên thực hiện một cách thành kính và đúng quy định. Hãy tắt điện thoại hoặc để chế độ im lặng để không làm phiền người khác trong lúc hành lễ. Khi dâng hương, hãy cắm hương vào đúng vị trí và không cắm bừa bãi vào các bồn hoa hoặc cây cảnh.
• Hiểu rõ về nơi mình đến: Trước khi đến thăm chùa Bút Tháp, du khách nên tìm hiểu sơ lược về lịch sử và các giá trị văn hóa của chùa. Việc này không chỉ giúp bạn có một trải nghiệm thú vị và ý nghĩa hơn mà còn giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa của những nghi lễ và hoạt động diễn ra tại đây.
• Tôn trọng không gian tâm linh: Chùa Bút Tháp là nơi nhiều người tìm đến để tìm sự bình an và tĩnh lặng. Vì vậy, du khách nên tôn trọng không gian tâm linh này, giữ im lặng và không làm những việc gây ảnh hưởng đến không khí thiêng liêng. Đặc biệt, hãy thể hiện sự kính trọng đối với các vị sư thầy và những người đến chùa hành lễ.

Tham quan chùa Bút Tháp là một trải nghiệm tuyệt vời để tìm hiểu về văn hóa và tâm linh của Việt Nam. Để có một chuyến đi ý nghĩa và trọn vẹn, du khách cần lưu ý những điều trên để tôn trọng không gian linh thiêng và bảo vệ giá trị văn hóa của chùa. Hãy đến chùa Bút Tháp với lòng thành kính và tôn trọng để trải nghiệm không gian tâm linh đầy ý nghĩa và sâu sắc.

Chùa Bút Tháp Bắc Ninh không chỉ là một di tích lịch sử với kiến trúc tuyệt đẹp mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc. Việc ghé thăm chùa Bút Tháp sẽ mang lại cho bạn những trải nghiệm khó quên, giúp bạn tìm thấy sự bình an và tĩnh lặng trong tâm hồn. Đừng quên truy cập vankhan.edu.vn để cập nhật thêm nhiều thông tin thú vị và chi tiết về các điểm đến tâm linh nổi tiếng khác của Việt Nam.